6-Mavzu. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Reja


Sinergetika  sababiyat  haqida



Download 1,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/57
Sana13.01.2022
Hajmi1,19 Mb.
#354054
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   57
Bog'liq
6-Mavzu. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Reja

Sinergetika  sababiyat  haqida.

  Sababiyat  haqidagi  falsafiy  qarashlar  uzoq 

evolyusiya  jarayonini  boshdan  kechirdi. 

Mexanistik  yondashuv  sababni  sirtdan 

ko’rsatilgan  ta’sir  sifatida  talqin  qiladi

.  Dunyo  jismlarning  tartibga  solingan, 

oldindan  aytish  mumkin  bo’lgan  aniq  o’zaro  aloqasi  sifatida  tasavvur  qilinadi. 

Tasodifning  mavjudligi  rad  etiladi.  Sababiyat  zanjirlari  chiziqli  xususiyat  kasb 

etadi, oqibat sabab ta’siriga proporsional bo’ladi. Binobarin, sababiyat zanjirlariga 

qarab  rivojlanish  jarayonining  o’tmishini  ham,  kelajagini  ham  aniqlash  mumkin. 

Ammo  ilmiy  bilimning  rivojlanishi  mexanistik  determinizmning  asossizligini 

namoyish  etadi.  Sinergetika  yo’nalishi  asoschilaridan  biri  I.R.Prigojin  mexanistik 

determinizmga shunday baho beradi: «Dinamika rasionalistik modelining mahsuli 

sifatida tushunilgan determinizm endilikda ayrim hollardagina namoyon bo’luvchi 

xossa bilan bog’lanadi»

9

, deb baho beradi.  



Fan  rivojlanishi  bilan  sabab-oqibat  aloqalarining  statistik  qonuniyatlari  va 

ehtimoliy  tabiati  haqidagi  tasavvur  yuzaga  keladi.  Murakkab  tizimlarning  o’z-

o’zini  tashkil  etishi  haqidagi  fan  –  sinergetika  determinizm  talqiniga  ma’lum 

aniqliklar  kiritdi.  Bir  qator  ilmiy  dalillar  olimlar  har  qanday  tabiiy  hodisalar 

stoxastik  xususiyatga  ega  va  muayyan  noaniqlik  sharoitida  yuz  beradi,  degan 

xulosa  chiqarishiga  olib  keldi.  Murakkab  tizimlar  uchun,  odatda,  rivojlanishning 

                                                           

9

 Пригожин И.  Некоторқе проблемқ саморазвивающих систем // Вопросқ философии. 1989. №8. – С4 




bir  necha  muqobil  yo’llari  mavjud  bo’ladi.  Sinergetika  sabab-oqibat  aloqalari 

nomutanosib  tizimlarda  namoyon  bo’lishining  o’ziga  xos  xususiyatlarini  ochib 

beradi.  Bu  tizimlarning  rivojlanishi  ko’p  variantlidir.  Bunda  evolyusiyaning  har 

qanday  turi  emas,  balki  yo’llarning  muayyan  doirasi  mavjud  bo’lishi  mumkin. 

Rivojlanishda  kutilmagan  burilishlar  yuz  berish  ehtimoli  mavjud,  chunki  u 

tasodifiy aloqalar orqali sodir bo’ladi. Nomutanosib tizimlar tashqi omillarga o’ta 

ta’sirchandir.  Shu  bois  intensivlik  darajasiga  ko’ra  ahamiyatsiz  bo’lgan  ta’sirlar 

ham  kutilmagan  natijalarga  olib  keladigan  shikastli  oqibatlar  sababi  bo’lishi 

mumkin.  


Download 1,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish