6-maruza: uch fazali oʼzgaruvchan tok zanjirlari reja: Umumiy tushunchalar

6.2-rasm.
Uch fazali EYuK, kuchlanish va toklarning shartli musbat yoʼnalishi 6.2-
rasmdagi sxemada koʼrsatilgandek qabul qilinadi. Ushbu rasmda tokning musbat 
yoʼnalishi qilib generatordan isteʼmolchiga tomon yoʼnalishi, generator EYuK 
ning musbat yoʼnalishi esa generator chulgʼamlarining oxirgi 
uchlaridan 
uning bosh uchlari 
tomon yoʼnalishi olingan. Isteʼmolchilarda kuchlanish 
va tokning musbat yoʼnalishi qilib ularning bosh uchlaridan oxirgi uchlariga tomon 
yoʼnalish qabul qilingan. 
Nolinchi simdan oʼtadigan tok 
tarzda belgilanadi. Kirxgofning birinchi 
qonuniga muvofiq nolinchi simdagi tok liniya (yoki faza) toklarining geometrik 
yigʼindisiga teng, yaʼni
(6.3) 
6.2-rasmdagi sxema uch fazali zanjirning toʼrt simli sistemasi (yoki nol simli 
yulduz usulida ulash sxemasi) deyiladi. Bunday sistema yuklama nosimmetrik 
ya’ni 
boʼlganda qoʼllanadi. 6.3-rasmda aktiv-induktiv xarakterdagi 
nosimmetrik yuklama uchun qurilgan faza kuchlanishlari va toklarining vektor 
diagrammasi koʼrsatilgan. Uni qurishda avval ixtiyoriy 
nuqtadan 
faza 
kuchlanishlarining vektorlari 
farq bilan chiziladi. Soʼngra 
faza 

---

6 
toklari kuchlanishlarga nisbatan 
kechikuvchi burchaklar ostida chizilib, 
tok 
ning qiymati (6.3) ifodaga binoan aniqlanadi. 
Toʼrt simli sistemada uch fazali zanjirning har bir fazasi mustaqil zanjir 
hisoblanadi. Faza qarshiliklarining qiymatidan qatʼiy nazar uchala faza kuchlanishi 
oʼzaro teng, yaʼni 
Biron fazadagi qarshilikning oʼzgarishi 
shu fazada va nolinchi simdagi tokning 
oʼzgarishiga 
sabab 
boʼladi. 
Аgar 
nosimmetrik yuklamada nolinchi sim uzilsa, 
yuklamasi kichikroq fazaning kuchlanishi 
nominaldan ortib ketib, shu fazadagi 
qarshilik 
qiziydi 
yoki 
kuyib 
ketadi. 
Yuklamasi kattaroq fazaning kuchlanishi 
esa 
nominaldan 
kamayib, 
tarmoqdan 
kamroq quvvat oladi. Shuning uchun 
nosimmetrik yuklamada faza kuchlanishlarining simmetriyasini saqlash maqsadida 
nolinchi simga saqlagich qoʼyilmaydi. Uch fazali notekis yuklamaga, asosan, 
elektr yoritish asboblari va maishiy isteʼmolchilar kiradi.