13. Konduktometriya. Bevosita va bilvosita konduktometrik usullar.
Kondukotometrik analiz usullari elektrolitlar eritmalarining elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchashga asoslangan bo‘lib,
tokning ishchi chastotasiga ko‘ra past va yuqori chastotali usullarga bo‘linadi. Konduktometriya usul lari elektrodlarning
tekshiriladigan eritma bilan tutashganligiga qarab tutashgan va tutashmagan usullarga bo‘linadi. Past (103 Gs) chastotali
usullar konduktometriya deb, yuqori (106(107 Gs) chastotali usullar esa yuqori chastotali konduktometriya (usul
ko‘pincha titrlashning oxirgi nuqtasini topish maqsadida ishlatilgani uchun yuqori chastotali titrlash) deb yuritiladi.
Tutashgan usullar yordamida o‘lchash jarayonida elektrodlar tekshiriladigan elektrolit eritmasiga bevosita tushirilgan
bo‘ladi. Bu usullar o‘lchash aniqligini oshirish imkonini bersa-da, ular elektrodlarning polyarizatsiyasi bilan bog‘liq
bo‘lgan tegishli xatolardan xoli emas. Tutashmagan usullarda elektrodlar bilan tekshiriladigan
elektrolit eritmasi orasida
bevosita tutashuv bo‘lmaydi, ya’ni elektrodlar eritmaga tushirilmagan bo‘ladi. Bu usullarda elektrodlar o‘lchash zanjiri
bilan sig‘im yoki induktivlik orqali bog‘lanadi. Bunday usullarda polyarizatsiya hodisasi uchramaydi. Tutashmagan
usullar konsentratsiyalari yuqori bo‘lgan, agressiv, yopishqoq va uchuvchan moddalarni tekshirish uchun qulaydir.
Elektrod bilan eritma tutashmagan bo‘lganligi uchun ular orasida o‘zaro ta’sir bo‘lmaydi,
elektrod ham, eritma ham
ifloslanmaydi. Eng muhimi qimmatbaho platina elektrodini arzon metallarga almashtirish mumkin. Tutashmagan
usullarda bevosita elektr o‘tkazuvchanlik o‘lchanmasdan, uning hosilasi ( tok kuchi o‘lchanadi.
Konduktometrik
usullarning rangli va loyqa eritmalarni tekshirish, sezuvchanligining yuqoriligi, avtomatlashtirish imkoniyati,
titrlashning oxirgi nuqtasini aniq opish, aralashmalarni titrlash va sh.k. qator afzalliklari
bilan bir qatorda selektiv
emasligi, konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan eritmalarni aniqlashda chetga chiqishlarning uchrashi kabika
15. Voltampermetriya. Voltampermetrik usullarning sinflanishi.
Bu usul yordamida voltamper egri chiziqlari elektrod reaksiyalari bilan moddalar konsentratsiyalarining bog‘liqligi o
‘rganiladi. Bunda ish elektrodi sifatida simob va boshqa metall hamda grafit kabi mikroelektrodlarishlatiladi. Ish
elektrodi sifatida tomchilaydigan simob ishlatiladigan usul polyarografiya deb ataladi. Bu usul 1922-yilda chex olimi
Ya.Geyrovskiy tomonidan kashf etilgan. Voltamperometriyaning yana bir ko‘rinishi—amperometrik titrlash ham
Ya.Geyrovskiy tomonidan 1927-yilda taklif etilgan. XX asrning 50-yillardan boshlab voltamperometriyaning bir qator
yangi usullari paydo bo‘ldi. Kvadrat toMqinli
polyarografiya, inversion polyarografiya, impuls polyarografiya, vektor
polyarografiya, ikkinchi garmonikadagi polyarografiya shular jumlasidandir. Bu usullaming paydo boiishi fan,
texnika
va sanoatning ehtiyojlari bilan bogiiq. Voltamperometriya usullari moddalarni sifat va miqdor jihatdan tekshirish,
ulaming tuzilishi (strukturasi) va reaksiyalari mexanizmini o ‘rganish, turli xil fizik-kimyoviy konstantalarini
(dissotsiasiya, barqarorlik va sh.k.) aniqlash uchun qoilaniladi. Bu usullar selektiv usullar qatoriga kiradi. Har
bir usul
tegishli sezuvchanlik va aniqlikka ega. Hozirda bu usulning qator yangi yo'nalishlari vujudga kelgan. Shunday bo‘lsada,
voltamperometriya usullari orasida polyarografiya va amperometrik titrlash muhim o‘rin tutadi.
16. Polyarografiya. Ilkovich tenglamasi. Polyarografik to‘lqin uchun Ilkovich-Geyrovskiy tenglamasi.
Polyarografiya( yunoncha polos-qutb va grapho - yozyapman erigan moddalar konsentratsiyasi va tabiatini
aniqlashning elektrkimyoviy usullaridan biri.Tekshiriladigan eritmaga tushiriladigan elektrod yordamida tok kuchi bilan
kuchlanish orasidagi bog‘liqlikni o‘lchashga asoslangan .1922-yilda Ya .Geyroskiy taklif qilgan . Bu bog‘liklikga volt-
amper egri chiziqdan - polyarogrammalarni tahlil qilib Polyarograf sexemasi aniqlangan. Polyarogrammani hosil qilish
uchun maxsus asbob polyarografdan foydalaniladi. U elektrolizer,
simob elektrod , simobli rezervuar . galvanametr .
shunt . reostat .akkumulyatordan iborat. Polyarogrammaning doimiy tok o‘zgaruvchan tok yuqori chostatali tok
ossillografik impuls xillari bor .Polyarogramma mineral xom ashyolarni tekshirish reaktivlarning tozaligini nazorat
qilish kimyoviy jarayonlar tezligi va mexanizmini tadqiq qilish kabi maqsadlarda ishlatiladi. A gar bitta kapillyardan
foydalanilsa, simob ustunining bir xil bosimida m^2/3 r^1/6 doimiy bo‘ladi. Doimiy
qiymatlar hisobga olinsa, bir xil
ion uchxin Ilkovich tenglamasini quyidagicha yozish mumkin: I= k c Harqanday polyarogramma IlkovichGeyrovskiy
tenglamasi yordamida ifodalanadi:
Tenglamadan ko'rinadiki, yarim to'lqin potensiali berilgan polyarografik to'lqin
uchun xususiy kattalikdir. U moddaning konsentratsiyasiga bog'liq bo'lmasdan,
yarim reaksiyaning normal potensialiga bog'liq. Shuning uchun ham uni berilgan
depolyarizatorni boshqa moddalardan farqlashda (sifat tahlili) ishlatish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
