|
6-amaliy Mavzu:Ijodkorlik va intellektual sifatlarning barkamol shaxsni shakllantirishda tutgan o’rni
11.Shaxs tushunchasini tasniflang.
2. 2. Ekstrovert va introvert toifali shaxslarni tasniflang va ularning ijodkorlik va intellektual sifatlarlariga ajratib ko’rsating.
3. Mobil va rigid toifali shaxslar tasniflang va ularning ijodkorlik va intellektual sifatlarlarini ajratib ko’rsating.
4. Ijodkorlik va uning rivojlanish jarayoni bosqichlari mazmunini yoritib bering.
5. Ijodning asosiy parametrlari va ularning mazmunini yoritib bering.
6.Oquvchilarning ijodkorlik va intellektual sifatlarlarini mazmunini yoritib bering.
7. “SHaxs”, “inson”, “barkamol shaxs” tushunchalarni qiyosiy tahlil qiling.
8. Barkamol shaxsni shakllantirish mezonlari va uning mazmunini yoritib bering.
9. Milliy ta’lim-tarbiya tarixida barkamol shaxs tarbiyasi tajribalari boyicha 2 ta alloma qarashlarini taxlil qilib bering.
10. Texnologiya fanining barkamol shaxsni shakllantirishdagi imkoniyatlarini tasniflab bering.
Shaxs-alohida individ, mohiyatan yaxlit ijtimoiy-axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi, tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi. U oʻta murakkab, ziddiyatli, qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantigʻi jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin.
Shahrining shakllanish omillari koʻp va xilmaxiddir. Mas, genetik (nasliy), biologiktabiiy, madaniy, ijtimoiy hayot tajribasi, oʻz turdoshlari bilan munosabatlar va boshqalar shahrining genetik jihati uning nasliy asosi, ajdodlaridan yetib kelgan fizionomiya, feʼlatvor bilan, biofiziologik jihati esa yashash uchun quvvat olish, ovqatlanish, jinsiy aloqaga kirishish va nasl qoldirish singari individual ehtiyoj bilan belgilanadi.
Shaxs, mohiyatiga koʻra, madaniylashgan, ong, aql orqali faoliyatini boshqarish imkoniyatiga ega boʻlgan, ijtimoiytarixiy anʼana, turmush tarzi va tajribaga asoslangan muayyan avlodlar vakili. Shaxs fenomeni inson olamining butun murakkabliklarini oʻzida mujassam etadi. Uni har tomonlama oʻrganish maqsadida turli davrlarda tadqiqot olib borilgan. Ayniqsa, sharqda u yuksak axloqiymaʼnaviy meʼyorlar orqali tushunilgan va oliy xilqat, bebaho qadriyat deb hisoblangan. Inson shaxs sifatida komillikka intiladi, hayot mazmunini boyitadi, shu asosda kishilik jamiyatining goʻzal va farovon boʻlishiga ehtiyoj sezadi.
Shahrining hayot tarzi bevosita jamiyat hayotiga daxldor va hayot neʼmatlaridan toʻla foydalanishga haqli. Shaxs tushunchasi inson tushunchasining yuksak koʻrinishi, oliy maqomidir. Har qanday odam tabiiy mavjudligi, yashash huquqi va hayot qadriyatiga ega boʻlgan jonzotdir. Biroq u hamma vaqt ham toʻlaqonli shaxs boʻlib yetilmasligi mumkin.
Psixologlarning fikricha, (G.Asmolov, P.Shixerev, V.A.Yadov, P.Nadirashvili va boshqalar) ijtimoiy ustanovkalarni o‘zgartirish uchun shu ustanovkaning sababi bo‘lgan vaziyat yoki faoliyatning maqsadi va motivini o‘zgartirish shartdir. Shu narsa shaxsning aktiv ongli faoliyatida sodir bo‘ladi.
Shunday qilib, shaxs ijtimoiylashuv jarayonida turli ustanovkalarini ro‘yobga chiqarish sharoitida faollik ko‘rsatadi. Shunday faollikning natijalarini biz uning ijtimoiy-psixologik sifatlarida ko‘ramiz.
Ya’ni, aktiv birgalikdagi faoliyat, o‘zaro muloqot jarayonida shaxsning ijtimoiy-psixologik fazilatlari shakllanadi.
Shuning uchun ham barcha sifatlar faoliyatda namoyon bo‘ladigan hamda muloqotda ko‘rinadigan sifatlar guruhiga bo‘linadi. Masalan, tashqi muhit bilan faol munosabat perseptiv himoya sifatlari, ya’ni o‘ziga xavf soluvchi yoki solishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy ta’sirlardan himoya qiluvchi xususiyatlar shakllanadi. Bu sifatlarni ba’zi mualliflar perseptiv qobiliyatlar (V.A.Labunskaya) deb atasalar,
boshqalari “ijtimoiy ta’sirlarga hissiy javob berish qobiliyati” (A.Bodalev),
“kuzatuvchanlik, ziyraqlik”(Y.U.Jukov) va hokazo deb atashgan. Boshqa sifatlar
“muloqotda namoyon bo‘luvchi sifatlar”dir. Ular turli ijtimoiy kutishlar tizimi bilan
bog‘liq bo‘lib, shaxsning turli sharoitlarda to‘g‘ri muloqotga kirishish imkoniyatini
beradi. Bundan tashqari, har bir shaxsda o‘ziga xos tarzda dunyoni, odamlarni
idrok qilish va tushunish qobiliyati borki, ular muloqot jarayonida kamroq
xatolarga yo‘l qo‘yishini ta’minlaydi. Masalan, bosiqlik, mulohazalilik o‘zgalarning ichki dunyosini gaplari, hatti-arakatlariga qarab bilish qobiliyati va boshqalar shular jumlasidandir. Shu fazilatlarni qanchalik namoyon etaolishiga
qarab shaxs tiplari farqlanadi. .
Do'stlaringiz bilan baham: |
