Kartografiya

Kartografiya

Reja:

1. Kartalarni o`rganish tarixi.

2. Yevropaning o`rta asrlar kartalari tarixi.

3. O`rta Osiyo hududlari kartografiyasi tarixi

Tarix davomida ma'lum bo'lgan dunyoning geografik haqiqatining ko'plab talqinlari mavjud. Qadimgi va o'rta asr agentlaridan xarita orqali dunyoni aks ettirish va tasavvur qilishning universal modelini tashkil etuvchi ko'plab xaritalar mavjud. Xaritada ko'rsatilgan uchta haqiqat mavjud: mafkura, grafik va geografik. Bunday holda, geografik jismoniy va insoniy jihatlarga ega. Bu shuni anglatadiki, deyarli barcha jamiyatlar xaritalarni taniqli dunyoni va shuningdek, tasavvur qilingan dunyoni namoyish etish uchun mos vosita sifatida ishlatishgan. Shu tarzda inson atrof-muhitining institutsional tartibli ko'rinishini yaratish mumkin.

Tarix davomida xaritalar ba'zilarning o'ziga xos xususiyatlariga ega, boshqalari haqiqiy xususiyatlarga ega, boshqalari ba'zan o'zlari tasavvur qilgan narsalarga begona va oddiy taxminlar bilan qarashgan. Eng uzoq antik davrdan odam eskizlar va xaritalarni ishlab chiqish zarurligini sezdi dunyoning jismoniy haqiqati haqidagi ma'lumotlarni aks ettirish yoki uzatish uchun xizmat qiladigan haqiqiy vositaga ega bo'lish. Kartografik usulda eng ko'p rivojlangan joylar 3 edi: Mesopotamiya, Gretsiya va Rim.
Miloddan avvalgi 3000 yillarga kelib, unumdor yarim oy mintaqalarida tsivilizatsiyaning ba'zi bir ustun xususiyatlari paydo bo'la boshladi va bu erda ular paydo bo'lgan. birinchi astronomik tadqiqotlar va kartografik namoyishlar bilan. Ular biz bilgan eng qadimgi kartografik namoyishlar. Mahalliy eskizni shumerlar va akkadiyaliklar yaratgan. Shuningdek, ular shaharlar, mahallalar, kanallar yoki binolarning eski xaritalarini ishlab chiqdilar. Tarixiy kartografiya o'rgangan eng qadimgi xarita miloddan avvalgi 2700 yildan 2200 yilgacha bo'lgan davrda topilgan bo'lib, u Nuzzi planshetiga mos keladi va ma'muriy yondashuvga ega edi.
O'sha vaqtga qadar, Mesopotamiyaliklar osmon va er ikkita tekis diskni hosil qilib, suvda qo'llab-quvvatladilar deb hisoblashgan.
Respublika Prezidenti Islom Karimov respublikamiz tarixchi olimlari va jurnalistlar bilan o`tkazilgan suhbatida (1998 yil 26 iyun)<sup>1</sup> kommunistik mafkura hukmronligi yillarida butun ma`naviyatimiz, milliy qadriyatlarimiz, madaniy merosimiz toptalganligi, tariximiz davlatchiligimiz tarixi atayin buzib ko`rsatganligi ta`kidlanib o`tildi. Darhaqiqat, tariximizni bugungi kun nuqtai nazarida o`rganish, yaratish orqali tarixiy xotirani tiklash tarixchilarimiz oldida muhim vazifa bo`lib turibdi. Shu nuqtai nazarda qaraganda tarix fanlarini bugunda milliy istiqlol ruhida qayta o`rganish, uning o`qilmagan sahifalarini tiklash va o`quvchiga yetkazish dolzarb muammolardan biri bo`lib qolmoqda. Sir emas boshqa fanlar singari tarix fanlari tarkibida «Yordamchi tarix fanlari asoslari» fani ham faqat rus tarixini o`rganishga qaratilgan edi, xolos.
Hozirda bu fan asoslari mavzulari ham qayta tahlil etildi. Talaba yoshlarga tariximizni xolisona o`rgatishga qaratilgan ayrim muammolar o`z yechimini topmoqda, sahifalari to`ldirilmoqda. Quyidagi «kartorafiya» mavzusini o`rganish ham shu maqsadga qaratilgan.
Kartografiya tarixi taraqqiyoti asrlar davomida shakllangan oddiy chizmalardan toki aniq ishlangan kartalar yaratilishigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Olimlarning fikriga qaraganda: «bir kartaning mazmunini 100 sahifalik jiddiy ilmiy matnga tenglashtirish mumkin».