6 -tema. Ekologiyalıq ádeplilik filosofiyası. Ádeplilik hám kórkem dialektikası

Planetanıń

Ornattıq xalıq barar keń maydanına».
Sol keń maydan-adamzat turmısı. Sebebi: «Hár kim alıp barıp oǵan dushpanın. Aybaltanı juwsam deydi qanınaǴ. co`ytip Ǵisenim ko`pirin belinen qıyratıp»:
«Uyaǵa talasqan eki lashınday,
Adamlar ayawsız bir birin jular» dep adam shaxsiyatlıǵı plaxaǵa aparatırǵan jol bolsa, ekinshi jol adamlardaǵı nápsi bálesi ekenligin ko`rsetip
«Ashko`zler shanaǵı tereń qurdımday,
Baylıq ústemlikti ańsar bir tınbay,
Juwhalanıp teńiz suwın simirer,
Nápsi ol bir shegirtkeniń qurtınday
Jaǵısların taslap qashadı Aral,
Chernobl`de tallar dir-dir qaltırar,
Ájel qısnaǵına vertolet quwǵan.
Qashıp barar sayǵaq hám kengurular».
Mine usı waqıyalar adamlardı dunke aǵashın aparatuǵın jol. Al bulardı «ko`rgen» İsa payǵambardıń aǵashtı sıpap atırıp oyǵa shúmiwi de bul máseleniń juda áhmiyetli ekenligin ko`rsetedi:
Azap penen shegelenip krestke,
Asıqpay o`lgennen mınawıń abzal,
Shawıp úzilip túsken gelleńdi ko`rip,
Esińdi jıyǵansha keterseń o`lip,
Geroinnen tartsań onıń ústine,
O`lerińde janıń awırmas jáne,
Ne degen insanlıq, miyrim shapaat,
O`sip ketken ekenǵoy bul adamzat.
Mine bul pútkil dúńyadaǵı hár bir adamǵa do`ngen qáwip:
Al dár`ya boyında adamlar barar,
O`zi soqqan múlikke háwlirip qarar,
Hár qaysısı o`z basınan qáuip etip,
Bildirmey o`z moynın sıypalap qoyar.
Qanday salıstırıw, adam o`miri aqqan dar`ya, o`mirde insan o`zi soqqan ájel qurıǵına júregi háulirip qaraydı hám bul barıstan hámmeniń ájel qurıǵına túsip qalatuǵının bilip, moynın sıypalap qoyadı.
Mine bul ekologiyalıq mádeniyatqa degen itibar bolmaǵanlıǵınıń, ádeplilik o`lshemlerinen shıǵıp ketiwdiń aqibeti. Sonlıqtan İ.Yusupovtıń:
«Jasap inasan hújdan ar uyat penen
Sıylassalar qızǵın muxabbet penen
Adam til tabıssa tábiyat penen
Naǵız insan sol dep sıylaǵıń keler» degen qatarları ekologiyalıq filosofiyasınıń tiykarǵı túyini dese boladı.
1.