5-Teorema.
(Dalamber alomati).
Agar (7)-qator uchun
.
lim
1
d
a
a
n
n
n
bo`lib,
1)
1
d
bo`lsa, qator yaqinlashuvchi;
2)
1
d
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi
bo`ladi.
6-Teorema. (Koshi alomati).
Agar (7)-qator uchun
q
a
n
n
n
lim
bo`lib,
1)
1
q
bo`lsa, qator yaqinlashuvchi;
3)
1
q
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi
bo`ladi.
Izoh.
5 va 6-teoremalardagi
d
va
1
q
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi
ham, yaqinlashuvchi ham bo`lishi mumkin. Masalan,
1
1
n
n
garmonik qator
uchun
1
q
d
va qator uzoqlashuvchi;
1
2
1
n
n
umumlashgan garmonik
qator uchun ham
1
q
d
, lekin qator yaqinlashuvchi.
166
7-Teorema. (Raabe alomati).
Agar (7)-qator uchun
n
n
n
a
a
n
1
1
lim
(11)
bo`lib,
1)
1
bo`lsa, qator yaqinlashuvchi;
2)
1
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi
bo`ladi.
8-Teorema. (Gauss alomati).
Agar (7)-qator uchun
1
1
n
n
a
a
n
n
n
(12)
c
n
va
0
bo`lib
1)
1
bo`lsa, qator yaqinlashuvchi;
2)
1
va
1
bo`lsa, qator yaqinlashuvchi;
3)
1
va
1
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi;
4)
1
bo`lsa, qator uzoqlashuvchi
bo`ladi.
9-Teorema. (Koshining integral alomati).
Faraz qilaylik,
x
f
funksiya
;
1
oroliqda aniqlangan bo`lib,
0
x
f
va monoton
kamayuvchi bo`lsin. U holda
1
n
n
f
qatorning yaqinlashuvchi bo`lishi uchun
1
dx
x
f
integralning yaqinlashuvchi bo`lishi zarur va yetarli.
3
0
Ixtiyoriy hadli qatorlar va ularning yaqinlashishi
Bizga biror
1
n
n
a
(13)
167
qator berilgan bo`lsin. Agar bu qatorning hadlari
ishorani qabul qilishi
mumkin bo`lsa, bunday qatorga
ixtiyoriy hadli qator
(yoki
ixtiyoriy qator
)
deyiladi
.
1-Ta`rif.
Agar
1
n
n
a
(14)
qator yaqinlashuvchi bo`lsa, u holda (13)-qator
absolut yaqinlashuvchi
qator deyiladi.
1-Teorema.
Agar (14)-qator yaqinlashuvchi bo`lsa, unda (13)-qator
ham yaqinlashadi, ya`ni absolut yaqinlashuvchi qator oddiy ma`noda ham
yaqinlashuvchi bo`ladi.
2-Ta`rif.
Agar (13)-qator yaqinlashuvchi bo`lib, (14)-qator
uzoqlashsa, unda (13)-qator
shartli yaqinlashuvchi
qator deyiladi.
Agar sonli qator
1
1
1
n
n
n
a
yoki
1
1
n
n
n
a
ko`rinishda bo`lib,
0
n
a
bo`lsa, u holda bunday qatorga hadlarining
ishoralari almashinib
keluvchi qator
deyiladi.
2-Teorema. (Leybnis alomati).
Agar
1
1
1
n
n
n
a
(15)
qator berilgan bo`lib,
1)
n
a
, ya`ni
0
1
n
n
a
a
,
,...
2
,
1
n
2)
0
lim
n
n
a
bo`lsa, u holda (15)-qator yaqinlashuvchi bo`ladi.
Misol.
1
1
...
4
1
3
1
2
1
1
1
n
n
n
qator Leybnis alomatiga ko`ra yaqinlashuvchi bo`ladi va uning shartli
yaqinlashuvchi ekanligini ko`rish qiyin emas.
3-Teorema. (Dirixle alomati).
Agar
n
n
n
b
a
1
(16)
qator berilgan bo`lib,
1)
n
a
ketma-ketlik monoton bo`lib nolga intilsa;
168
2)
n
k
k
n
b
B
1
,
3
,
2
,
1
K
n
chegaralangan bo`lsa, u holda (16)-
qator yaqinlashuvchi bo`ladi.
4-Teorema. (Abel alomati).
Agar (16)-qator berilgan bo`lib,
1)
n
a
ketma-ketlik monoton va chegaralangan,
2)
n
k
k
n
b
B
1
qator yaqinlashuvchi
bo`lsa, unda (16)-qator yaqinlashuvchi bo`ladi.
Bizga
hadli (13)-qator berilgan bo`lsin. Bu qator hadlarini
guruhlab quyidagi qatorni tuzamiz:
1
2
1
...
n
a
a
a
...,
...
2
2
1
1
1
n
n
n
a
a
a
(17)
bu yerda
...
2
1
n
n
va
k
da
k
n
5-Teorema.
Agar (13)-qator yaqinlashuvchi bo`lib, yig`indisi S
soniga teng bo`lsa, unda (17)-qator ham yaqinlashuvchi va uning
yig`indisi ham S soniga teng bo`ladi.
Izoh.
5-teoremaning
aksi
har doim ham o`rinli bo`lavermaydi.
Masalan,
1
1
...
1
1
1
1
1
n
n
qator uzoqlashuvchi, lekin bu qatorni guruhlash natijasida hosil bo`lgan
...
0
...
0
0
...
1
1
1
1
1
1
qator yaqinlashuvchi.
Endi
1
2
1
...
...
n
n
n
a
a
a
a
(18)
yordamida (13)-qator hadlarining o`rinlarini almashtirishdan hosil bo`lgan
yangi qatorni belgilaymiz.
6-Teorema.
Agar (13)-qator absolut yaqinlashuvchi bo`lib,
yig`indisi S soniga teng bo`lsa, u holda (18)-qator ham yaqinlashuvchi va
uning yig`indisi ham S soniga teng bo`ladi.
Izoh.
6-teoremadagi (13)-qatorning absolut yaqinlashishi sharti
muhim shartdir. Aks holda teoremaning o`rinli bo`lishi shart emas.
Masalan,
169
...
1
1
...
4
1
3
1
2
1
1
1
1
1
1
n
n
n
n
n
qator shartli yaqinlashuvchi va
2
ln
S
. Darhaqiqat,
,
1
...
4
3
2
1
ln
1
4
3
2
x
r
n
x
x
x
x
x
x
n
n
n
1
x
(19)
yoyilmada
1
x
desak,
1
1
1
1
...
4
1
3
1
2
1
1
2
ln
1
n
n
n
n
r
S
r
n
va
1
1
1
n
r
n
bo`ladi.
2
ln
lim
n
n
S
S
Shunday qilib
1
1
.
2
ln
1
n
n
n
ekan.
Bu qatorning qismiy yig`indilari
n
k
n
k
k
S
1
2
,
2
1
1
2
1
1
2
1
2
1
2
n
S
S
n
n
chekli S limitga ega:
n
n
S
2
lim
2
ln
lim
1
2
S
S
n
n
Endi berilgan qatorda hadlarining o`rinlarini almashtirish yordamida
quyidagi
...
4
1
2
4
1
1
2
1
...
8
1
6
1
3
1
4
1
2
1
1
n
n
n
(20)
qatorni hosil qilamiz. (20)-qatorning yig`indisini hisoblaymiz.
n
k
n
k
k
k
S
1
3
4
1
2
4
1
1
2
1
qismiy yig`indini olamiz.
n
k
n
n
n
k
k
S
k
k
k
k
k
1
3
2
1
1
2
1
2
1
lim
lim
2
1
1
2
1
2
1
4
1
2
4
1
1
2
1
S
n
S
S
S
S
n
n
n
n
n
n
2
1
1
2
1
lim
lim
2
1
lim
2
1
3
1
3
2
va
2
3
lim
n
n
S
S
n
n
S
n
n
2
1
2
4
1
1
2
1
lim
3
(20)-qatorning yig`indisi
2
ln
2
1
2
1
S
S
ekan.
170
Do'stlaringiz bilan baham: |