5A610301 –Turizm (faoliyat turlari bo‘yicha ) Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya Ilmiy rahba

Direkt - meyl- reklamaning eng samarali turlaridan biri, uning mazmuni shundan iboratki, maxsus ajratilgan turistik korxonalar va xususiy shaxslar adreslari buyicha belgilangan davrda reklama materiallari junatiladi.

• 
  To‘g‘ridan- to‘g‘ri pochta orqali tarqatishni samaradorligi turistik mahsulot yoki qushimcha axborotga tushgan talablar soni bo‘yicha juda ham yengil aniqlanadi.
  
• 
  To‘g‘ridan- to‘g‘ri pochta orqali tarqatishni tashkil etishdan oldin manzillar ruyxati (malumotlar banki) tuziladi.
  
• 
  Turistik agentlarni faoliyatida ikkita asosiy malumotlar banki mavjud bo‘ladi:
  

• 
  Ushbu turistik operatori bilan kontrakt majburiyatiga ega va uni dasturlarini realizatsiya qiluvchi turistik agentlar. Turoperatorlar ularga aviachiptalar, mexmonxonalarda joylar mavjudligi, kelgusi davr uchun stop-varaqalar, kamaytirish (skidka) va komissioniylar xakida axborotni uzatadi.
  
• 
  Yangi turistik dasturlarni, aniq mexmonxonalarda arzon joylar, realizatsiya uchun aviachiptalarni taklif kilish mumkin bo‘lgan xususiy shaxslar va yirik bo‘lmagan turistik agentliklar.
  
• 
  To‘g‘ridan-to‘g‘ri pochta orqali, shuningdek: prospektlar, kataloglar, kalendarlar, bepo‘l reklama gazetalari, varaqalar, ixtisoslashgan jurnallar, taklifnomalar, ruxsatnomalar, preys - varaqalar va rahbarlarni shaxsiy xatlari junatiladi.
  
• 
  To‘g‘ridan- to‘g‘ri pochta orkali tarkatish hozirgi vaqtda aloqani boshqa texnik turlarini qullaydi. Reklama ma’lumotlari faks, teleks va modem, Internet aloqasi orqali junatilishi mumkin.
  

Extiyojlar reklamasi - bu fermani mavjudligi va uni biron- bir narsaga ehtiyojligi xaqida mumkin bo‘lgan sheriklarni xabardor kilish uchun zarur bo‘lgan reklama turi.

• 
  Ehtiyojlar reklamasini asosiy obyektlari bo‘lib qo‘yidagi e’lonlar bo‘ladi:
  

Ferma vositachilarini jalb etish hakida. Turistik firma uchun bu reklama xayotiy zarur, chunki vositachilarni mavjudsizligi va ular sonini kengaytirmaslik, firma faoliyati axdmiyatli darajada chegaralangan bulib kolishi mumkin, bu esa uni albatta inkirozga olib keladi. Turagent, turoperator va sherik urtasida vositachi bulib, xizmat kursatish darajasi, marshrutlar buyicha mijozlarni talablariga mos ravishda yangi va yangi turoperatorlarni kidiruvisiz ishlay olmaydi.
Ma’lum malaka va tajribaga ega bulgan ishchilar, mutaxassislar, xizmatkorlarni vaqtincha yoki doimiy ishga qabul qilish haqida. Bu hakida keng axborotsiz malakali xodimlarni kerakli sonini tanlab olish murakkab bo‘ladi.
V aktin chal i k xodimlardan ta sh kari doimiy ishlaydiganlar xdm talab etiladi, ularni jalb etilishi firma xodimlarining kunimsizligini bartaraf kiladi.
Material - texnik resurslarni qidirish haqida (bu resurslar ham asosiy, ham shuningdek aylanma vositalari bulishi mumkin). Turistik firmani ofis uchun joy yoki turistlarni joylashtirish vositalarini sotib olish yoki ijaraga olish istaklari, turistik jihozlarni ijaraga olish punktlari egalarining xamkorlikka tayorlarini kidiri, mebel va jihozlar sotib olish.
Material-texnik resurslarni sotish haqida. Firma faoliyatidagi rekonstrutsiya yoki moderenizatsiya kilish, o‘z korxonalaridan birontasini sotish, kerak bo‘lmay qolgan turistik material boyliklaridan qutilish hollarida bu sotishlarga ehtiyoj paydo bo‘ladi. Krida buyicha extiyojlar reklamasi axboratli xarakterga ega, shuning uchun u ommaviy axborotlar vositasida (ixtisoslashgan dasturlar, jurnallar va x,.k.) oddiy e’lonlar, tarqatiladigan varaqalar va konkret manzillar bo‘yicha e’lonlar shaklida taqdim etilishi mumkin.
Imkoniyatlar reklamasi- turistik xizmatlarni kursatishda firmani imkoniyatlari haqida qiziqadigan tomonlarini xabardor qiladigan reklama turi. Qiziqadigan tomonlar bo‘lib, ham yuridik,ham jismoniy shaxslar bo‘lishi mumkin.
Yuridik shaxslar bu mamlakat va chet el firmalari, jamoat tashkilotlari, har xil mulkchilik shaklidagi korxonalar.
Ular firma xizmatlariga qiziqishlari qo‘yidagi hollarda bo‘lishi mumkin:

• 
  Ma’lum davrda qaytariladigan yoki bir marotaba o‘tkaziladigan ommaviy tadbirlarni tashkil etishda;
  
• 
  O‘z xodimlari uchun dam olishlarni o‘tkazishda;
  
• 
  Homiylik jarayonlarni amalga oshirishda.
  
• 
  Tajribalarning kursatishi bo‘yicha direkt- meylni kelajagi katta, chunki uni samaradorligi boshqa reklama turlariga nisbatan 80% ga yuqori. Turistik mahsulot va xizmatlarni bozordagi siljish xarakteri bozordagi taklif va talabga ta’sir qiladi va reklama kompaniyasi doirasida ehtiyojlar reklamasi va imkoniyatlar reklamasi sifatida bajariladi.
  
• 
  Bu ikki hosil qiluvchilarni ilmiy boshqarish, reklama faoliyati va turistik mahsulotlarning sotish bozoriga siljishi va menejmenti mohiyatini aniklaydi.
  
• 
  Shunday qilib, reklama-axborot faoliyati agentligi turistik aloqalarini shakllanishiga, talab va taklif bozoriga turistik mahsulotini uzatishga muhim darajada ta’sir etadi.
  
• 
  Reklama va axborotni samaradorligi, aniqligi va erishishligi agentlikning reklama faoliyatini to‘g‘ri tanlangan uni ehtiyoji va imkoniyatini ochib beruvchi strategiya va taktikasi bilan aniqlanadi.
  
• 
  Bilimli o‘ylab kurilgan ishbilarmon axborot va reklama, uning keng qamrovligi va sherikning agentlikning turistik faoliyatning muvaffakiyatiga katta ta’sir o‘tkazadi.
  
• 
  Ishbilarmon reklama, agentlik ehtiyoji va imkoniyati, sherik va iste’molchigacha axborotni yetkazishni eng yangi usullari va vositalarini qullash bilan talab va taklif bozorini boshqarish vositasi va turistik agentlikning malakaviy menejmenti tashkil qiladi.
  
• 
  Turistik firma uchun turizm - bu turistlarni tegishli ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan moddiy va moddiy bo‘lmagan xizmatlarni taqdim etish bo‘yicha tijorat faoliyatidir.
  
• 
  Reklama- axborat faoliyat yunalishiga ta’sir etuvchi turizm xususiyati bo‘lib, bitta tarmoq doirasida barcha yoki ko‘pchilik moddiy- texnika bazasini birlashtirish imkoniyatini istisno qiladigan uning texnik- iqtisodiy kursatkichlari bo‘ladi. Turizm boshqa tarmoqlarning tovar va xizmatlarini o‘tkazish bozori kabi , reklama- axborat faoliyatini turli xil bozorlarga va turistik mahsulotini ishlab chiqaruvchi- vositachilar bilan faol ishlashga undaydi, demak turistik firmaning tijorat qobiliyati ko‘pincha uning reklama faoliyatining sifati va hajmi bilan belgilanadi. Shunday qilib, xulosa qilishi mumkinki, turistik firmani reklama axborat faoliyatining asosiy yunalishlari bo‘lib:
  
• 
  turistik xududlarga yunaltirilgan reklama;
  
• 
  turdosh tar mo k va korxonalar bilan ishlashga yunaltirilgan reklama;
  
• 
  vositachilar bilan ishlashga yunaltirilgan reklama;
  
• 
  iste’molchilar bilan real ishlash uchun reklama.
  

Muvaffakiyatli reklama kompaniyasini utkazish uchun iste’molchilar bozorini differensiatsiya qilmoq kerak (iste’molchi bo‘lishi mumkin bo‘lgan odamlarni ajratish).
Reklamani potensial iste’molchilari sifatida sheriklar va aholi guruhlarini uch kategoriyasini ajratish mumkin:

• 
  reklama predmetida ehtiyojlikni his qilganlar, u haqida axborotni kidiradilar (ularda reklama predmeti haqida biron- bir mablag‘dan ijobiy taassurot shakllanib bo‘lgan);
  
• 
  reklama predmetiga nisbatan befarq yoki noaniq h,olatdagilar;
  
• 
  ehtiyojni his qilganlar, lekin biron- bir sabab bo‘yicha ushbu reklama predmetiga salbiy munosabatda bo‘lganlar.
  

Xabarchining manfaati (faol reklama faoliyatini olib boruvchi turistik kompaniyani) shundan iboratki, uchala kategoriyani ham potensial iste’molchidan real iste’molchiga aylantirish, ya’ni xabarchini maqsadi- reklama predmetiga nisbatan ular harakatini faollashtirish. Buning uchun birinchi holda fakat xabardor qilmok lozim qullab- quvvatlash reklamasi), ikkinchisidan fikrni shakllantirish (rag‘batlantiruvchi reklama), uchinchidna shakllangan stereotipni buzish uchun qattiqroq kuch bilan harakat kilish (konversion reklama).
Bunday vaziyat, tushunarli, faqatgina iste’molchi tomonidan passivlik natijasida hosil bulishi mumkin, buning sabablari har xil bo‘ladi: axborotni yo‘qligi, befarqlik, oldindan ishonmasligi.
Bunday qarama-qarshilikning mavjudligi, reklama zarurligini oldindan belgilaydi. Reklama uni hal etish vositasi sifatida chiqadi. Bir tomondan u, reklama predmeti xakidagi ijobiy fikrni shakllantirib yoki kullab- kuvvatlab xabarchi manfaatini aks ettiradi, boshqa tomondan, u yashirin va ochiq ehtiyojlarini realizatsiya qilish bilan yordam berib axborotni qabul qiluvchining manfaatida harakat qiladi. Ikki manfaatning orasida mavjudligi, reklamani, sotsial axborotni turi sifatida, xususiyatini aniqlaydi.
Sifatli reklama faoliyatini o‘tkazish uchun reklama manziliyligi sohasida tadqiqot o‘tkazish zarur bo‘ladi.
Reklama manziliyligi reklamaning aniq egasini tanlashni oldindan faraz qiladi, murojaatni eng yaxshi vositasi va vaqtini tanlaydi, bu esa reklamaga bo‘lgan sarfni kamaytirish va uni samaradorligini oshirishni kafolatlaydi. Turni ishlab chiqqan turistik firma, doimo uni aniq iste’molchilar segmentiga muljallaydi, shuning uchun xdm reklama murojaati birinchi navbatda, ushbu iste’molchilar segmentini jalb etishi kerak.
Reklama egasini tanlash maksadida kupincha bozorni segmentatsiyalashni asosiy mezonlari bulib daromad darajasi, turizm turi (yoki maksadi) va potensial mijozlar yoki sheriklarni kizikishi (xobbi) buladi.
Segmentatsiyalashni xuddi shu alomatlari murojaat vositasi va murojaat vaqtini tanlashda kalit vazifasini utaydi.
Tanlab olingan potensial mijozlar segmentini xususiyatidan kelib chiqib, eng samarali kanal shakli, jalb qilish, davriylik va reklama murojaatini davomiyligini aniqlab olinadi.
Ishbilarmon turizmga muljallangan turlar reklamasi ommaviy axborotlar vositasi va direkt- meyl yuli bilan ham tarqatilishi mumkin.
Turistik firmalarni turli mamlakatlardagi turoperatorlik firmalar va ma’lum doiradagi potensial va real mijozlar (ishbilarmon turlardan doimiy foydalanishga majbur bulgan firmalar) bilan keng aloqasi mavjudligida to‘g‘ri pochta orqali tarqatish samarali bo‘ladi.
Diniy, etnografik, tarixiy-anglash va qizikish buyicha turizmni ayrim turlarini reklama kilishining samarasi u yoki bu turizm turi tarafdorlarning yig‘ilish joylarida: muzeylar, teatr markazlari yonida, kizikish buyicha klublarda, spetsifik tovarlarni sotadigan dukonlar (sport jix,ozlar, ovchilar va baliqchilar dukonlari) namoyon bo‘ladi.
Dam olish va kungil ochishni taklif etadigan kupchilik turlar uchun reklama yetarli darajada universal va turli segmentlardagi ko‘proq odamlar sonini jalb qiladigan bo‘lishi kerak. Shuning uchun ommaviy axborotlar vositasi va ko‘cha reklamasi - transporantlar, afishalar, shitlar, transportlardagi reklama, reklama tarkatiliining eng yaxshi kanallari bo‘ladi.
Murojaat qilinadigan firmani tanlash reklamani tarqatish kanali, reklama maqsadi, murojaatni davriyligi va reklama budjetini miqdoriga bog‘lik. Har qanday firma oldindan murojaat shaklini tanlaydi, hattoki uning buyurtmasi bo‘yicha reklama e’loni, sodda informatsion xabar, rangli va kuzga tashlanadigan targ‘ibot, firma imkoniyatlarini keng reklamasi va x,.k. boshqa tashkilotlar (reklama agentligi ommaviy axborotlar vositasi xodimlari) tomonidan bajarilgan holda ham.
Reklama murojaatining vak;ti asosan mavsumiy turlar uchun aniklanadi. Yana, e’lonlarni uzatish davriyligi; ma’lum muddatli bir marta ishlatiladigan shit; televideniye orkali dekada, oy davomida bir kunda bir necha marotaba translyatsiya kilinadigan yoki dasturlardan birida xaftasida bir marotaba chikadigan reklama roliklari, xdm mux,imdir.
Reklama e’lonining maqsadi ko‘pincha tarqatish kanallari, reklama murojaat vaqti va shaklini aniqlaydi.
Reklamaga sarflangan mablag‘ o‘zini qoplashi lozim. Reklama o‘z maqsadiga erishish kerak, ya’ni: firmada mahsulot mavjudligi yoki bozorni ma’lum segmentlari uchun turlarni tashkil etish imkoniyatlari hakida bozorni xabardor qilishi. Reklama informatsion faoliyat yunalishligini aniqlashda, ushbu reklama keltiradigan natijani (samarani) bilish juda muhim.
Reklamaga savdoning ta’siri oddiy aniklanadi, ya’ni sotish hajmini o‘sish foizi reklama tadbirlari boshlanishidan oldin va keyin. Reklamaning kommunikativ ta’sirini qo‘yidagi usul bo‘yicha aniqlanadi.
Iste’molchilarni differensiatsiyalashtirishni o‘tkazilgandan so‘ng, oldinmi yoki kechmi turistik agentlik mijozlari bo‘lib qolishlari mumkin bo‘lgan odamlar doirasini aniqlaymiz.
Ular to‘lik belgilangan mezonlarga tug‘ri kelishadi: doimiy va yetarli daromad mablag‘iga ega, tez- tez har xil maksadlar bilan sayohat kilishadi (turar joylarini almashtirish va ish to‘lovlarini qidirishdan tashqari), sayohatlarda o‘z qizikishlariga ega.
Minimal xarajatlar bilan muvaffaqiyatli reklama kompaniyasini o‘tkazish uchun bu doiradagi odamlarni segmentatsiya qilish, ya’ni ularni umumiy belgilar bo‘yicha bitta segmentga yigish kerak bo‘ladi. Bunday segmentlarda yuqori va urta saviyadagi maoshga ega odamlar, tez- tez xizmat safarlariga chiqadigan turistlar, kongress yoki seminarlarga borish ehtiyojlarini sezadigan ishbilarmon odamlar bo‘lishlari mumkin.
Ma’lum odamlar segmentiga reklamani yunaltirilganini aniq belgilash zarur. Bu xarajatlarni minimallashtirishga va mablag‘ni tejashga olib keladi.
Barcha auditoriyaga yunaltirilgan reklama katta xarajatlar qiymatiga ega bo‘ladi va konkret iste’molchiga to‘lik hajmda yetib bormaydi. Shuning uchun iste’molchi haqida to‘lik ma’lumotni olish kerak: uni qiziqishlari,0dati, fe’l- atvori, talabi haqida.
Shundan so‘ng reklamani faqatgina ommaviy axborot vositasida va barcha ixtisoslashtirilgan jurnallar, gazetalar, eshittirishlar va ehtimolli mijozlar yig‘iladigan joylarda joylashtirish mumkin. Misol, ishbilarmon odamlarga (yetarli daromad darajasidagi) muljallangan gazeta, jurnallardagi, ekzotik (demak, qimmatbaho) turistik dasturlar, marshrutlar reklamasi so‘zsiz taklif bilan foydalanadi. Bu jihat bo‘yicha turistik agentlik boshqaruvining muhim vositasi bo‘lib reklama- axborot ishlarni turli yunalishlari xizmat qiladi.
Turistik tashkilotlarni ushbu ish bo‘limiga javobgar menejer uchun manzilli reklama va axborotlar bo‘yicha sheriklari va iste’molchilarining yo‘nalishlarida va konkret segmentlarida to‘g‘ri tassavur qilish qanday bo‘lsa, shunday turistik agentlik kursatadigan faoliyat turini kommunikativ natijaviyligi va savdoni o‘sishga yordam qiladigan turistik mijozlarga murojaat shaklining vaqti va maqsadli kursatmalarida ham to‘g‘ri tassavur kilish juda muhimdir.