5 morfologiya. So‘z turkumlari. Ot

SONLARNING YOZILISHI

Sonlar odatda raqamlar bilan yoziladi:

1) arab raqamlari bilan: 1,5,13,50,100,500, 1000;
2) rim raqamlari bilan: I(1), II(2), III(3), IV(4), V(5), VI(6), VII(7), VIII(8), IX(9), X(10), XX(20), XXX(30), XL(40), L(50), LX(60), LXX(70), LXXX(80), XC(90), C(100), D(500), DC (600) M(1000), MM(2000).Masalan, 1987 so'zi quyidagicha yoziladi: MCMLXXXVII
3) badiiy asarlarda sonlar so'zlar bilan ifodalanadi: O‘n yil ishladi.
Hozirgi o'zbek tilida predmetning miqdorini, son-sanog'ini ifodalash uchun ko'proq yigirma uchta sodda sonlardan foydalaniladi. Bulardan to'qqiztasi birlik sonlar: bir, ikki, uch, to'rt, besh, olti, yetti, sakkiz, to'qqiz; to'qqiztasi o'nlik sonlar: o'n, yigirma, о'ttiz, qirq, ellik, oltmish, yetmish, sakson, to'qson: beshtasi yuzlik, minglik va yuqori sonlarni bildiradi: yuz, ming, million,milliard. Bu sonlarning barchasi miqdorga еgаliкma’nosini ifodalovchilar sifatida nolga zidlanadi. Nol son miqdorga ega emaslikni bildiradi. Qolgan sonlar birlik sonlarning o'nlik songa qo'shiluvidan (o'n, bir, yigirma besh, to'qson to'qqiz), shuningdek, yuzlik va o'ndan yuqori son oldida birlik, o'nlik sonlarning keltirilishidan (bir yuz ellik ming, to'qqiz milliard ikki yuz million, о'n bir ming besh yuz)hosil bo'ladi.

SONLARNING MORFOLOGIK XUSUSIYATLARI

1. Sanoq sonlar hisob so'zlar bilan qo'llanadi.
2. Boshqa so'z turkumlaridan son yasalmaydi, ammo sondan boshqa so'z turkumlari yasaladi.
3. Sonlar otlashadi.
SONLARNING SINTAKTIK XUSUSIYATLARI

1. 
   Son otga bog'lansa,sifatlovchi aniqlovchi vazifasini bajaradi:Beshta olma yedim.
   
2. 
   Son fe’lga bog'lansa,daraja-miqdor holi vazifasini bajaradi:Olmadanbeshta yedim.
   
3. 
   Son gapning oxirida kelsa,ot kesim vazifasida keladi: O'nning yarmi – besh.
   
4. 
   Sonlar hech qachon belgi ifodalovchi so'zlarni o'ziga tobe qilib kelmaydi.