5 Mavzu: Me`yorida rivojlanayotgan bolalarning go‘daklik yoshida nutqiy, psixik va jismoniy rivojlanish qonuniyatlari Reja

Psixik  malakalarning  rivojlanishi: 

1-2  oylik  davri:    Eshitish:  Bu  davrda  chaqaloq  tovushlarning  kuchi  va 

tembrini  oson  farqlay  oladi.  Masalan,  9-11  kunlik  chaqaloq  baland  tovushlarga 

javoban yig‗laydi lekin anglamaydi. Eshitish va anglashni 3-5 oyligidan boshlaydi. 

Baland  tovush  ta‘sirida  bola  tinchlanadi  (eshitish  diqqatining  reaksiyasi)  10-15 

sekundga, undan tashqari o‗yinchoq va kattalarning ovozini tinglaydi.  

Ko‘ruv  idroki:  Chaqaloq  tug‗ilgandan  uzoqni  ko‗ra  oladi.  Chaqaloqning 

ko‗ruv maydoni g‗ira-shira tog‗dek bo‗ladi, lekin bu jarayon uzoq davom etmaydi, 

emizikli  chaqaloq  uni  tiniqlashtirishga  harakat  qilar  ekan.  10  kunlik  yorug‗likka 

uzoq  tikilishi  mumkin.  Lekin  bu  yorug‗lik  uni  bezovtalashni  boshlaydi.  Yangi 

tug‗ilgan  chaqaloq  20-25 sm  uzoqlikda  joylashgan predmetlarni,  yaqinroq turgan 

predmetlarga  qaraganda  yaxshiroq  anglaydi,  chaqaloqqa  predmetlarni  0,5  m 

masofagacha  yaqin  ko‗rsatmaslik  kerak,  bo‗lmasa  chaqaloq  predmetlarni 

yaxshiroq  ko‗raman  deb  g‗ilaklashni  boshlaydi.  Bu  davrdagi  chaqaloq  murakkab 

---

turdagi suratlarni ko‗rishni  afzalroq ko‗radi.  U  juda ham  inson  yuz  ifodalariga  va 

kattalarning  ko‗zlariga  diqqat,  qiziqish  bilan  qaraydi.  Chaqaloqlar  insonlarning 

mukammal  hissiy  yuz  ifodalarini  ajrata  olish  qobiliyatlariga  ega.  Bir  oylik  davr 

davomida  u  o‗ziga  yaqin  bo‗lgan  ob‘ektlarga  qarashni  boshlar  ekan.  Miya 

faoliyatining  tuzilishi  tobora  murakkablashib  boradi.  3-4  haftalik  chaqaloq  yon 

atrofdagi  harakatli  va  harakatsiz  predmetlarga  qiziqishi  ortib  uzoq  tikiladi,  biroq 

ko‗ruv  maydoni  xali  tor  bo‗ladi.  Bu  davrda  chaqaloq  ko‗ruv  diqqatini  jamlash 

qobiliyatiga  ega,  shuning  uchun  harakatsiz  predmetlarga  diqqatini  qarata  oladi. 

Umumiy  harakatlar  tormoz  holatda  bo‗ladi.  Chaqaloq  ilk  davrda  chalqancha 

yotgan holda bo‗ladi, bu holatda u ko‗zi bilan harakatlangan predmetlarga boshini 

burgan  holda  kuzatar  ekan.  Agar  unga  uzoq  bo‗lmagan  masofadagi  predmetlar 

sekinlik  bilan  harakatlantirilsa,  u  holda  chaqaloq  uni  ko‗zi  bilan  kuzata  olish 

qobiliyatiga  ega.  Harakatlanayotgan  predmet  to‗xtatilsa,  chaqaloqdagi  qiziqish 

yoqoladi. 

Sezgi:  Ilk  yoshdagi  bolalar  uchun  sezgi  muhim  ahamiyatga  ega.  Agar 

chafaloqqa tegilsa, u o‗sha tarafga intiladi. Bu instinkt ona ko‗kragini yoki shisha 

idishini  topishga  yordam  beradi.  Kaftiga  tegilsa,  u  kattalarning  barmog‗ini  yoki 

biror  bir  predmetni  barmoqlari  bilan  siqib  oladi.  Asosan  ularga  tegizilgan  joy 

anglanmaydi,  lekin  uni  his  qila  olishadi.  Chaqaloq  issiq-sovuqni  sezish 

qobiliyatiga ega.