5. Mavzu Arpa va javdar biologiyasi va etishtirish texnologiyasi. Reja

Kuzgi javdar unib chiqishdan tuplanishgacha 670S samarali harorat yig‘indisini talab qiladi. Harorat 10-120S da tuplanish jadal davom etadi, 4-50S da to‘xtaydi.

Kuzgi g‘alla ekinlari orasida kuzgi javdar qishga eng chidamliligi bilan ajralib turadi. Tuplanish bo‘g‘inida harorat -18-21 0S sovuq bo‘lganda ham o‘simlik xayotchanligini saqlaydi. Boshoqlash va gullash fazalarini o‘tishi uchun 14-160S eng qulay harorat hisoblanadi.

Kuzgi javdar urug‘larining unib chiqishdan donning etilishigacha 18000S harorat talab etiladi.

Namlikka talabi. Kuzgi javdar nisbatan qurg‘oqchilikka chidamli ekin. Ammo namlik bilan etarli darajada ta’minlansa yuqori hosil beradi. Kuzgi javdarni transpiratsiya koeffitsienti 340-420 ga teng. Namga eng talabchan davri naychalash fazasidan boshoqlash fazasini oxirigacha. Bu davrda namlikning etishmasligi hosildorlikning pasayishiga, boshoqlarning va donning mayda bo‘lishiga olib keladi.

Namlikka talabi. Kuzgi javdar nisbatan qurg‘oqchilikka chidamli ekin. Ammo namlik bilan etarli darajada ta’minlansa yuqori hosil beradi. Kuzgi javdarni transpiratsiya koeffitsienti 340-420 ga teng. Namga eng talabchan davri naychalash fazasidan boshoqlash fazasini oxirigacha. Bu davrda namlikning etishmasligi hosildorlikning pasayishiga, boshoqlarning va donning mayda bo‘lishiga olib keladi.

Tuproqka talabi. Boshqa g‘alla ekinlariga nisbatan kuzgi javdar tuproqka unchalik talabchan emas. Uni mexanik tarkibi engil qumloq, qumok, qumli tuproqlarda, shuningdek, tuproq muhiti kislotali (rN-5,3) bo‘lgan tuproqlarda o‘stirish mumkin. O‘zbekistonda bo‘z, o‘tloqi-bo‘z tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Uning ildizlari tuproqdagi erishi qiyin bo‘lgan fosforli birikmalarini ham yaxshi o‘zlashtiradi. Og‘ir loy, botqoqlashgan, sho‘r tuproqlar kuzgi javdar uchun yaroqsiz.

Rivojlanish fazalari. Kuzgi javdarning tuplanishi kuzda uchinchi va to‘rtinchi barglarning hosil bo‘lishi bilan boshlanadi. Tuplanish bo‘g‘ini nisbatan yuza 0,5-2 sm chuqurlikda joylashadi. Tuproq ostidagi bo‘g‘in (mezokatil) qancha qisqa bo‘lsa, tuplanish bo‘g‘ini shuncha chuqur joylashadi. Juda sovuqqa chidamli navlarda mezokatil qisqa bo‘ladi.