5. Ma’ruzalar bo’yicha nazariy o’quv materiallar. Сименар машгулотлари



Download 8,27 Mb.
bet51/90
Sana25.02.2022
Hajmi8,27 Mb.
#463220
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   90
Bog'liq
Fizika 1. O\'U.Majmua

II SEMESTR
1-MA’RUZA
Elektr zaryadlari. Zaryadning saqlanish qonuni. Kulon qonuni. Gauss teoremasi.
Reja:

  1. Elektr zaryadlari

  2. Zaryadning saqlanish qonuni

  3. Kulon qonuni

  4. Elektr maydonda zaryadni ko’chirishda bajarilgan ish


1. Jismlarning elektrlanishi. Elektr zaryadlari.
Eramizgacha bo’lgan VII – asrdayoq qadimgi yunon olimi Fales ipakka ishqalangan qahraboning o’ziga yengil buyumlarni tortishini aniqladi. Keyinchalik, XVI-asr oxirida angliyalik olim Gilbert bir qator tajribalar o’tkazib, bu hodisani o’rgandi. U faqat ipakka ishqalangan qahraboda emas, balki mo’yna, movut singari yumshoq materiallarga ishqalangan chinni, shisha kabi moddalarda ham tortish xususiyati paydo bo’lishini aniqlandi. Keyinchalik bu hodisaga elektrlanish deb nom berildi. Tabiatda ikki xil elektrlanish mavjud: musbat va manfiy. Tajribalar bir xil ishorali zaryadlangan jismlar bir – birini itarishini, har xil ishorali zaryadlangan jismlar esa bir – birini tortishini ko’rsatdi.
Elektrlanish hodisasining mohiyatini olimlar turli davrlarda turlicha tushuntirib keldilar. Bunda elektrlanishni bir jismdan ikkinchi jismga o’tib turadigan “elektr suyuqligi” hosil qiladi, degan tushuncha paydo bo’ldi. Lekin bu tajribada isbotlanmadi. Faqat 1881 yilda nemis olimi Gelmgols elektrlanishni, umuman elektr hodisalarini zaryadlangan elementar zarrachalar hosil qiladi, degan gipotezani aytdi. 1897 yilda ingliz olimiTomson tomonidan elektronning, 1919 yilda ingliz olimi Rezerford tomonidan protonning kashf etilishi Gelmgols gipotezasini isbotladi.
Elektronning massasi , zaryadi ga teng. Protonning zaryadi musbat bo’lib, son jihatdan elektronning zaryadiga teng. Protonning massasi
Zaryadlangan barcha jismlarning zaryadlari elementar e zaryadga karrali: (1)
Zaryadlanmagan, ya’ni neytral jismlarda manfiy va musbat zaryadlar o’zaro teng. Zaryadlangan jismlarda esa ularning soni turlicha.
Elektr zaryadlari erkin harakat qila oladigan jismlarga o’tkazgichlar deyiladi. O’tkazgichlar ikki xil bo’ladi. Barcha metallar birinchi tur o’tkazgichga kiradi. Ularda elektr tokini erkin elektronlarning tartibli harakati hosil qiladi. Ulardan elektr toki o’tganida hech qanday ximiyaviy o’zgarishlar sodir bo’lmaydi. Ikkinchi tur o’tkazgichlarga elektrolitlar kiradi. Ularda zaryad tashuvchilar musbat va manfiy ionlardir. Elektrolitdan tok o’tganida ximiyaviy o’zgarishlar sodir bo’ladi.
Zaryadlarning harakati cheklangan, ya’ni o’zidan elektr tokini o’tkazmaydigan moddalarga dielektriklar yoki izolyatorlar deyiladi. (masalan: chinni, shisha, rezina).

Download 8,27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish