5. Ma’ruzalar bo’yicha nazariy o’quv materiallar. Сименар машгулотлари

Termodinamikaning birinchi qonunini qo’llash asosida izotermik, izobarik, izoxorik va adiabatik jarayonlarda bajarilgan ishni aniqlash
Termodinamik tizimlarda yuz beradigan muvozanat jarayonlar orasida yuqorida ko’rsatilgandek parametrlaridan bittasi o’zgarmas saqlanadigan izojarayonlar ajralib turadi.

1. 
   Izoxorik jarayon
   

Izoxorik jarayon (V=const) grafik ravishda () ordinata o’qiga parallel to’g’ri chiziq bilan ifodalanadi. (53-rasm)

1-2-izoxorik qizdirish

1-3 izoxorik sovitish

53-rasm

Izoxorik jarayonda gaz ish bajarmaydi.

_{ } (210)

U vaqtda dQ=dU, bu yerdan izoxorik jarayonda gazga berilgan issiqlik miqdori uning ichki energiyasining oshishiga sarf bo’lishi kelib chiqadi: dQ=dU

dU=C_vdT bo’lgani uchun, ixtiyoriy gaz massasiga doir


_{ } (211)

2. 
   Izobarik jarayon
   

Izobarik jarayon (P=const)da grafikning ko’rinishi V o’qqa parallel to’g’ri chiziq 1-2 bilan ifodalanadi.

54-rasm

Izobarik jarayonda gazning V₁ va V₂ hajmga kengayishida bajarilgan ish

_{ } (212)

ga teng va V₁-1-2-V₂ to’g’ri burchakli to’rtburchakning shtrixlangan yuzasi bilan aniqlanadi.

3. 
   Izotermik jarayon
   

Ideal gazning holat tenglamasi _{ } dan foydalanib hamda

(213)

ga asoslanib ishni aniqlaymiz. Ish son jihatdan ∆S yuzaga teng.
Termodinamikaning birinchi qonunidan izotermik jarayon uchun dQ=dA ekanligi kelib chiqadi, T=const bo’lgani uchun ideal gazning ichki energiyasi o’zgarmaydi, ya’ni , berilayotgan issiqlik miqdorining hammasi gaz tomonidan tashqi kuchlarga qarshi bajarilayotgan ishga sarflanadi.


_{ } (214)

4.