5. Ma’ruzalar bo’yicha nazariy o’quv materiallar. Сименар машгулотлари

Modda
Tq ^0C
Suv	100
Atseton	56
Kislorod	-183
Rux	907
Oltin	2700

Barometrik formula

Ma’lumki, dengiz sathida atmosfera bosimi 101325 Pa yoki 760 mm simob ustuniga teng. Balandlik Yer sathidan ortgani sari atmosfera bosimi kamaya boradi. Bu kamayish eksponensial qonunga bo’ysunadi.

(1)
Bu yerda P₀ – dengiz sathidagi bosim, P-dengiz sathidan h balandlikdagi bosim, m – molekulaning massasi, K – Boltsman doimiysi.
va
ekanligini e’tiborga olib, (1) ni quyidagicha yozish mumkin:
(2)
bu yerda R – universal gaz doimiysi, μ – havoning molyar massasi.


24 – rasm.
Yer sathidan 5 – 6 km balandlikda atmosfera bosimi ikki marta kamayadi. Yerdan 10 km balandlikda esa atmosfera bosimi 200 mm simob ustuniga teng bo’ladi.
Samolyotlarning uchish balandligi barometrning maxsus turi – altimetr yordamida o’lchanadi. Ularning shkalasi uchish balandligini ko’rsatadi.
Havoning namligi
Havoning namligi quyidagi asosiy xarakteristikalar yordamida baholanadi.
1) Absolyut namlik – 1m³ havodagi suv bug’ining grammlarda ifodalangan miqdoridir. (a)

2) Maksimal namlik – 1m³ havoda berilgan temperaturada to’yinish sodir bo’lishi uchun lozim bo’lgan suv bug’larining miqdoriga aytiladi. (E)

3) Nisbiy namlik – deb absolyut namlikning maksimal namlikka bo’lgan nisbatiga aytiladi.

4) Shudring nuqtasi – deb havoda mavjud bo’lgan bug’lar to’yingan holatga keladigan temperaturaga (τ) aytiladi.
Kondensatsiya tufayli shudring, tumanlik va bulutlar hosil bo’ladi. Inson organizmi qizib ketganida u terlab, organizmni o’ta qizib ketishidan saqlaydi. O’simliklar suvni barglari orqali bug’laydi. Qurg’oqchil joylarda o’simliklarning bargi kichik, ignasimon bo’ladi.
Havoning namligini o’lchash katta ahamiyatga ega. Uni psixrometrlar va gigrometrlar yordamida o’lchash mumkin.
Psixrometrning asosini 2 ta termometr tashkil etadi. Ulardan biri quruq holda saqlanadi, ikkinchisi esa ho’llanadi. Ho’llangan termometrga o’ralgan latta ventillyator yordamida bug’lantiriladi. Quruq va ho’l termometrlar ko’rsatgichning farqiga qarab, psixrometrik jadval yordamida namlik aniqlanadi.