5-Ma’ruza Neft tarkibidagi qo‘shimcha mahsulotlar Reja

 
Neft kislotalari. 
Neftning kerosin, dizel va gazoyl fraksiyalarida naften 
kislotalari ko‘rinishida bo‘ladi. Benzin fraksiyada faqat alifatik kislotalar uchraydi. 
Hozirgi vaqtda neft tarkibidan uglerod zanjirida 25 atomgacha bo‘lgan normal 
tuzilishiga ega kislotalar o‘rganilgan. Bu kislotalar izoprenoid shaklidagi kislotalar 
bo‘lib, ular tuzilishlari isbotlangan: 
N
N
N
N
R
3
R
4
R
2
R
1
R
5
R
6
R
7
R
8
Me
COOH
COOH
COOH
COOH
2,6,10-trimetilundekan kislota
3,7,11-trimetildodekan kislota
2,6,10,14-trimetilpentadekan kislota
3,7,11,15-trimetilgeksadekan kislota

---

Siklik va aromatik kislotalar 200 ºC dan yuqori haroratda qaynovchi 
fraksiyalar tarkibida mavjud bo‘ladi. Moy fraksiyalarida ularning miqdori kamaya 
boshlaydi. Ularning tuzilishi quyidagicha: 
Xalq xo‘jaligida asosan naften kislotalarining tuzlari keng ishlatiladi. Ishqoriy 
metallarning tuzlari suvda yaxshi eriydi va texnik sovun (milonaft) sifatida surkov 
moylariga qo‘shiladi. 
Fenollar. 
Fenol kristall modda bo‘lib, 43 ºC da suyuqlanadi, suvda qiyin 
eriydi. O‘tkir xidli, zaharli, suv bilan 16 ºC suyuqlanuvchi kristallogidrat hosil 
qiladi. 
Fenollarning miqdori naften kislotalaridan kamroq (0,05% gacha). Naftenning 
yuqori fraksiyalarida ko‘p halqali fenollar uchraydi. 
Yefirlar. 
Neftlarda murakkab efirlar borliga aniqlangan, lekin ularni ajratib 
olinmagan. Ular asosan 370 °C yuqorida qaynovchi fraksiyalarda uchraydilar, 
qoldiq fraksiyalarda 1% miqdorda murakkab efirlar bor. 
Bu birikmalar sinfining vakili ketonlar bo‘lib, ayrim neftlarning benzin 
fraksiyasida ularning 6 tasi topilgan: atseton, metiletilketon, metilpropilketon, 
metilizopropilketon, metilbutilketon va etilizopropilketon. Neftning o‘rta va yuqori 
fraksiyalarida siklik ketonlar turiga kiruvchi atsetilizopropilmetilsiklopentan va 
fluorenonlar uchraydi 
Ketonlar, laktanlar, furan birikmalari neftlarda juda kam miqdorda uchraydi.