5-маъруза мавзу: кукунли материаллар

Титан вольфрамлик қаттиқ қотишмалар 15К10, Т15К6, Т30К4 ва 
бошқалар. Бу маркали қаттиқ қотишмалар юмшоқ, қовушқоқ материалларга, 
пўлат, латунларга ишлов беришда қўлланилади. Т5К10 қаттиқ қотишма 
иссиқ ҳолда боғлангандан, штамплангандан сўнг рандалаш ѐки кесиб 
ишлашда тадбиқ этилади. 
Титанотанталовльфрамлик қаттиқ қотишмалар (ТТ7К12 ва ТТ10К8В) иссиқ 
ҳолда боғланган пўлатлар юзидан қиринди олишда хизмат қилади. Бу 
қотишмалар юқори зарбий қовушқоқликка кам едирилувчанлик ва юқори 
мусаҳкамликка эга (σ
В
=1150 Мпа) вольфрамлик ва титановольфрамлик 
қотишмаларга нисбатан юқори туради. Вольфрамлик қаттиқ қотишмалар 
масалан, ВК8 унинг таркибида 92% вольфрам карбиди ва 8% кобальт. Т30К4 
таркибида 30% титан карбиди, 4% кобальт ва қолгани 66% вольфрам 
карбиди. ТТ7К12 тантал билан титан карбиди жами 7% бўлиб, кобальт 12%, 
қолгани 81% вольфрам карбиди бўлади, бошқа қотишмалар ҳам шу тарзда 
ифодаланади. Пластификатланган қаттиқ қотишма мураккаб шаклдаги 
асбоблар зенкер, парма, разверка, фрезaлap тaйѐpлaшдa ишлатилади ва майда 
пластинка 
ѐпиштириб 
бўлмайдиган 
асбоблар 
тайѐрланади. 
Палстификатланган қаттиқ қотишма деб, прессланган қаттиқ, қотишма 

---

кукуни қайнаб турган парафинга ботирилади. 400°С ва совигандан сўнг у 
билан бирлашма ҳосил қилади. Пластификацияланган ва босим билан турли 
шаклдаги (филералар) тешикдан ўтказиб ва тайѐрланган асбоб махсус 
печларда 1300°С да қизидирилади, натижада доначалар бирлашади. 
Пластификацияланган қотишма печдан чиқарилгандан сўнг ишлов бериш 
лозим ва улар кескич сифатиди ишлатилади. 
Минерал керамика. Бу синтетик материал бўлиб, унинг асосида Аl
2
О
3
бўлади. ҳозирги вақтда кенг ишлатиладиган минерало-керамика ЦМ-332 
маркаси микролит бўлиб, қаттиқлиги HRA=91-93 га тенг, иссиқлик ва 
едирилишга 
бардошликда 
қаттиқ 
қотишмалардан 
устун 
туради. 
Микролитнинг камчилиги унинг юқори қаттиқлиги ва мўртлигидир. 
Микролит пластинаси билан жиҳозланган асбоблар иш даврида 1200°С га 
кўтарилса ҳам ўз иш хусусиятини йўқотмайдилар. Шунинг учун зарбий куч 
таъсир этмайдиган ерда ишлатиш мумкин. Микролит билан чўян, пўлат, 
рангли металлар ва уларнинг қотишмаларига ва шунингдек моддаларга 
юқори тезликда ишлов бериш мумкин. Микролитнинг тайѐрлаш 
технологияси 
қуйидагилардан 
иборат 
бўлади: 
кукун 
тайѐрлаб 
қолиплангандан сўнг прессланиб юқори температурада 1750-1900°С да яхши 
жиписланади. Олинган пластинкалар инструментга ковшарлаш ѐки механик 
усулда ўрнатилади. Ковшарлаш учун пластинкаларни ковшарланувчи 
юзасини метализация қилиш лозим, шу ҳолда у кесувчи асбоб юзасига яхши 
ѐпишади. Минералокерамикага вольфрам, молебден, бор, титан, никель 
қўшиб хусусияти яхшиланади. Қийин ишлов бериладиган қаттиқ металл ѐки 
қотишмаларга минералокерамика пластинкасидан тайѐрланган кескичларда 
ишлов бериш мумкин бўлади.