5-aмaлий мaшғулoт. Инсoн вa тaбиий лaндшaфтлaр ишнинг мaқсaди

қишлоқ хўжалиги экотизимлари, 
яъни агроэкотизимларни вужудга келтиришдан асосий мақсад одам 
фаолияти соҳасига бевосита жалб этиладиган 
биологик 
ресурслардан
(озиқ-овқат, технологик хомашё ва доривор модда 
манбалари 
ва 
ш.к.) 
оқилона 
фойдаланишдан 
иборат. 
Агроэкотизимлар одам томонидан соф автотроф маҳсулотлар, яъни 
юқори ҳосил олиш учун яратилади.
1-жадвал 
Табиий ва антропоген экотизимларнинг
ўзаро қиёсий тавсифи 
 
Табиий экотизим
(тўқай, ўтлоқ, ботқоқ) 
Антропоген экотизим
( завод, уй, дала) 
Қуёш энергиясини олади, қайта 
ўзгартиради ва тўплайди 
Қазилма ва ядро ёқилғиси 
энергиясини истеъмол қилади 
Кислород ҳосил қилади ва карбонат 
ангидридни истеъмол қилади 
Қазилма ёқилғилар ёнишида 
кислород истеъмол қилади ва 
карбонат ангидрид ҳосил қилади 
Тупроқнинг унумдорлигини вужудга 
келтиради 
Тупроқ унумдорлигига хавф-хатар 
туғдиради ёки унинг унумдорлигини 
пасайтиради 
Сувни тўплайди, уни тозалайди ва 
секин-аста сарфлайди 
Сувни кўп истеъмол қилади ва уни 
ифлослантиради 
Ёввойи табиатда хилма-хил турлар 
яшайдиган муҳит яратади 
Ёввойи табиатдаги аксарият 
турларнинг яшаш муҳитини бузади 

---

Агроэкотизимлар
табиий экотизимлардан қуйидаги хусусият-
лари билан фарқланади: 
1. Агроэкотизимларда турлар хилма-хиллиги табиий экотизим-
ларга нисбатан бир неча марта кам бўлади, хусусан, экин турининг 
камлиги (ёки бир хиллиги) зооценозда ҳам ҳайвонот турлари хилма-
хиллиги кам бўлишига олиб келади. 
2. Маданийлашган ўсимлик ва хонаки ҳайвонлар турлари одам 
томонидан сунъий танлаш ҳисобига яратилади ва улар одам 
ёрдамисиз ёввойи турлар билан курашда рақобатбардош бўла 
олмайди. 
3. Агроэкотизимлар нафақат қуёш энергиясидан, балки одам 
томонидан қўшимча киритиладиган энергиядан ҳам фойдаланади. 
4. Агроэкотизимларда яратилган соф маҳсулот (ҳосил) 
экотизимдан деярли тўлиқ тортиб олинади ва биоценознинг 
озиқланиш занжирига тушмайди (ҳосилни йиғиштириш жараёнида 
йўқотилган (тўкилиб-сочилган) кичик бир қисми кушандалар 
томонидан ўзлаштирилиши ёки табиий трофик занжирга қўшилиши 
мумкин). 
5. Одам томонидан доимий кўмак бериладиган дала, боғ, полиз 
каби агроэкотизимлар (агроценозлар) шу даражада беқарор ва ўз-
ўзидан бошқарилишга ноқобил бўладики, агар унга одамнинг 
таъсири тўхтаса, тезда ўзининг аввалги табиий ҳолатига қайтади. 
Бугунги кунда янгидан пайдо бўлаётган ва жадал ривожланаётган 
замонавий саноат-шаҳар экотизимлари «биосфера – одам» 
тизимининг сунъий моделига асосланган. Мазкур модель асосини 
урбанизация (шаҳарлашиш) жараёни ташкил қилади.