|
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Жўраева С.Н. Замонавий педагогнинг касбий компитенцияси ва имижининг психологик омиллари”. Монография. Т. 2019- 140б
2. Jurayeva S. N., Kiyamov N. S., .. Cultural and historical prerequisites for the development of the innovative potential of the subject of creativity . Psychology and education (2021) 58(1): 2870-2873 issn: 0033307
3. Jurayeva S. N., Jumayev S. Q.Рsixologlarning etiket tamoyillari O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti axborotnomasi / www.mghti.uz
4. Жўраева С.Н. Ўқитувчи имиджи масъулияти билан ўзаро алоқадорлик уйғунлиги № 2, 2021 “Рsixologiya” ilmiy jurnal
IJODKOR TALABALARNING MOTIVATSION SOHASINI TADQIQ ETISH
Rahimova I.I.
O’zMU dotsenti
Bo`riyev A. I.
O’zMU magistri buriyevburiyev25@gmail.com
Hozirgi kunda talabaning ilmiy-tadqiqot faoliyati ta'lim faoliyatining eng muhim jarayonidir. A.Maslou, E.Yu.Nikitin, V.V.Balashovlarning ishilari talabalarning tadqiqot faoliyatining motivatsion sohasiga bag'ishlangan. Har bir talaba butun o'quv faoliyati yillarida ilmiy tadqiqot faoliyati bilan shug'ullanib keladi, jumladan: kurs ishlari, insholar yozish, ilmiy konferentsiyalarda qatnashish, maqolalar yozish va boshqalar.
Ijodkor talabalarning ilmiy faoliyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, talaba bu bosqichda o'rganib boradi, rivojlanadi, dunyoqarashini o'zgartiradi. Talabalar va oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilarining ilmiy-tadqiqot faoliyatiga bo‘lgan qiziqishlarining pasayishi oliy o‘quv yurtlarida ilmiy sohaning faoliyati va rivojlanishini shubha ostiga qo‘yishi mumkin. Ammo universitetlar faoliyatining ilmiy yo'nalishi doimo strategik yo'nalish sifatida ko'rib chiqilib hisobga olingan.
Shu bois talabalarning ilmiy-tadqiqot faoliyatiga bo‘lgan qiziqishini oshirish zarur. Motivatsiya atamasi insonni har qanday faoliyatga undaydigan jarayonni anglatadi. Talabalarning ilmiy-tadqiqot faoliyatiga motivatsiyasini shakllantirish uchun uning mohiyatini hisobga olish kerak.
Oliy ta’lim va o’rta maxsus ta’limi Davlat ta’lim standartining ta’lim jarayonida talabalarning mustaqil ishlari ulushini oshirishga doir talablari talabalarning bilish va ilmiy-tadqiqot faoliyatini faollashtirishning ob’ektiv zaruratidan kelib chiqadi.
Ilmiy ijodni rag'batlantirish muammolarini muhokama qilayotgan muallif va ijodkorlarning ko'pchiligi A. Maslouning motivatsiya nazariyasiga tayanadi [3], bu nazariya bundan tashqari ehtiyojlar ierarxiyasi nazariyasi deb ham ataladi va quyidagi qoidalarga asoslanadi:
Inson shaxsiyatining yaxlitligi g'oyasi motivatsion nazariyaning asosi; motivatsiya fiziologik harakatlar bilan cheklanmaydi; motivatsion nazariya xulq-atvorni shakllantirishda o‘tkinchi maqsadlardan ko‘ra fundamental maqsadlar, ularga erishish vositalaridan ko‘ra maqsadlar muhimroq, ong osti omillari onglidan muhimroq ekanligini hisobga olishi kerak; motivatsiya nazariyasi hayvonlar ustida olingan eksperimental ma'lumotlarga emas, balki insonning xatti-harakatlariga qaratilgan; har bir xulq-atvor akti bir nechta motivatsion omillar ta'sirida shakllanadi; inson ehtiyojlarini ierarxiya sifatida ifodalash mumkin; xulq-atvorni ta'minlash uchun atrof-muhitni, shu jumladan ijtimoiy sharoitlarni hisobga olish kerak, ammo bu shartlarni xatti-harakatlarning yagona hal qiluvchi omili deb hisoblash mumkin emas; motivatsiya nazariyasi va xulq-atvor nazariyasi bir xil narsa emas, motivatsiya xulq-atvorni shakllantirishning tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.
Yutuq, muvaffaqiyatga erishish motivlari tadqiqotchilar tomonidan ham olimlarga, ham ishbilarmonlarga xos bo'lgan chuqur omil sifatida e'tirof etiladi va u eng yuqori mezonlarga javob berish va raqobat muhitida muvaffaqiyatga erishish istagi, maqsadlarga eng samarali erishish istagi sifatida belgilanadi. Ijodkor talabalarning ilmiy-tadqiqot faoliyati motivlarining rivojlanishiga ta'lim muassasasi muhiti, rahbarning shaxsiyati, o'quv va ilmiy ishlarni olib borish shakllari va usullari ta'sir qiladi. [2]
Ijodkor talabalarning kasbiy tayyorgarlik jarayonida ilmiy-tadqiqot faoliyatini optimal tashkil etish universitet bitiruvchilarining raqobatbardoshligini oshiradi, talabaning o‘zini ijodiy shaxs sifatida anglashga yordam beradi, ilmiy-amaliy konferensiyalarda qatnashish, maqolalar chop etish, o‘quv-uslubiy maqolalar chop etishda tajriba orttirish imkonini beradi. yordam beradi va zamonaviy ijtimoiy-madaniy makonda muvaffaqiyatli ijtimoiylashuv uchun asos yaratadi.
J.Dyui tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotda o‘quvchilar ijodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillar ta’riflangan:
- majburiy muvofiqlik,
- avtoritar munosabat va avtoritar muhit,
- o‘qituvchining qattiqqo‘lligi,
- kinoya va masxaralarning namoyon bo‘lishi,
- yomon baho,
-muvaffaqiyatga yomon yo‘naltirish,
- shaxsga dushmanlik.
- rivojlangan divergent fikrlash bilan va boshqalar [1].
Shunday qilib, tadqiqot faoliyatining motivatsion va operatsion sohalarining qisqacha tavsifi shuni ko'rsatadiki, o'rganishga integratsiyalashgan yondashuvga asoslangan kognitiv faoliyatning yanada murakkab va rivojlangan shakllari o'ziga xos psixofiziologik mexanizmlar bilan tavsiflangan ko'payish, izlanish va ijodkorlik elementlarini o'z ichiga oladi. Ularning ko'pchiligi (yangilik omili, bog'lanishlarni anglash va tahlil qilish va boshqalar) izlanish va ijodiy yondashuvga yo'naltirilgan tadqiqot kognitiv faoliyatida va bir xil o'quv predmeti doirasida namoyon bo'ladi. Biroq, ijodkor talabalarning rejalashtirilgan tadqiqot faoliyatiga integratsiyalashgan yondashuv kontekstida bilishning barcha mexanizmlari o'ziga xoslikka ega bo'lib, aqliy faoliyatning izchilligi va dinamikligining muhim darajasi bilan tavsiflanadi, bu esa barcha tarkibiy qismlarda ijobiy dinamikani ta'minlashga imkon beradi. Tadqiqot faoliyatining motivatsion va operatsion sohalari (qobiliyat, fikrlash, motivlar va boshqalar), shu bilan innovatsion rejimda ishlaydigan keng funksional diapazondagi tadqiqotchi-mutaxassislarni tayyorlash uchun psixologik-pedagogik sharoitlar yaratadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
