4. Qonun: tushunchasi va xususiyatlari 4

7. Inkorni-inkor. Inkorni-inkor qonuni nima, uning mohiyati nimadan iborat?

7.O’zgarish va rivojlanish jarayonida o’z-o’zini inkor etish tamoyili nihoyatda muhim hisoblanadi. Bunda vorislik – eskining inkori va yangilikning shakllanishi sifatida namoyon bo’ladi. Ana shu jarayonlarning doimiy takrorlanishi Inkorni Inkor qonunining mohiyatini bildiradi. Inkor tushunchasi kundalik ongda “yo’q”so’zi bilan qo’shilib ketadi, inkor qilmoq- “yo’q” demakdir, ya’ni biror narsani rad etmoqdir. Inkorni-inkor qonunini tushunish uchun uni nega shunday deb atalishini izohlamoq kerak. Falsafning bu ta’limotini ikki marta takrorlanuvchi inkorda ifodalanishi olamdagi narsa va hodisalarning doimiy ravishda o’zgarib, bir holatdan ikkinchi holatga o’tib borishi va oqibatda, rivojlanish uzliksiz ekanligidan kelib chiqadi. Har bir narsa va hodisaning o’zgarishi va rivojlanishi hamisha ikki va undan ko’proq inkor etishlar bilan amalga oshadi. Insoniyat tarixi- avlodlar almashinuvi tarixidir, deyilganda ham ana shunday hol nazarda tutiladi. Inkorni-inkor qonuni mustaqillik va bozor iqtisodiyoti jarayonida ro’y berayotgan hodisalar mohiyatini ilmiy anglashda katta ahamiyat kasb etadi. Yangi jamiyatni barpo etishga qaratilgan o’zgarishlar hamma narsani butunlay yo’q qilishni bildirmaydi. Aksincha bu xalqimiz taraqiyoti jarayonida erishilgan ijtimoiy-iqtisodiy,madaniy-manaviy yutuqlarni saqlab qolib ularni yanada boyitib, rivojlantirishdan iboratdir.

8. Falsafiy kategoriyalarga oid qarashlar takomili.

8. Falsafa fanining kategoriyalari haqidagi turli qarashlarni umumlashtirib aytganda,ularning mantiqiy tushunchalar sifatidagi quyidagi tafsiflari bor: 1)ob’ektiv voqelikning in’ikosi; 2) narsa va hodisalarning o’zaro bog’lanishi va aloqadorligi mantiqiy umumlashtiruvchi bilish usuli; 3) narsa va hodisalarning rivojlanishi bilan o’zgarib turuvchi mantiqiy tushuncha; 4)borliqning mavjudligidan kelib chiqadigan tarixiy – mantiqiy bilish darajalaridan biri. Ko’pchilik mutaxassislar kategoriyalar olam,undagi narsa va voqelar, ularning asosiy va takrorlanib turuvchi aloqadorligini ifodalaydigan keng mazmundagi tushunchalardir degan fikrga qo’shiladilar. Bu ma’no borliq,voqelik,harakat,makon,zamon,miqdor, sifat va boshqalari falsafaning ana shunday kategoriyalaridir. Falsafada o’z xususiyatlariga ko’ra, “juft kategoriyalar” deb ataladigan: umumiy bog’lanish va aloqadorlik munosabatlarini ifodalovchi tushunchalar ham bor. Ular narsa va hodisalarning muyyan yo’nalishdagi eng muhim,zaruriy,nisbatan barqaror,davriy takrorlanib turuvchi bog’lanish va aloqadorlik munosabatlarini ifodalaydi. Falsafa kategoriyalari mazmunidagi ichki birlik, bog’lanish,aloqadorlik va munosabatlarning yaxlitligi bilish jarayonining uzliksizligini ta’minlaydigan umumiy qonuniyat tarzida vujudga keladi.