4-Mavzu. Tijorat banklari risklari va ularni boshqarish Bank riski tushunchasi va uning bank faoliyati rivojidagi axamiyati

4-Mavzu. Tijorat banklari risklari va ularni boshqarish
Bank riski tushunchasi va uning bank faoliyati rivojidagi axamiyati
Inson uz xayot faoliyatining turli nuktalarida beixtiyor tavakkal kilish xollariga duch keladi. Tavakkalchilik tushunchasi fanning turli soxalarida ma’lum bir ma’noni aks ettiradi. Rus tili lugatida tavakkalchilik suzi «risk» deb atalib, kadimiy grek suzidan olingan. U kemalarni xalokatga olib boruvchi va odamlarning ulimiga, mol-mulklarning chukib ketishiga sababchi koyani bildirib, «koyalar orasidan shamol va boshka tusiklarga chap berib suzib utmok» ma’nosini anglatadi.
Bugungi kunda bu suz «xavf ostida kolmok» degan yangi ma’noda kullanilyapti. Mazkur tushuncha Rossiyada XIX asrning boshlarida tarkalgan. O'zbekistonda xam sobik Ittifok davrida kullanilib kelingan va «tavakkalchilik» suzi ma’nosi bilan bir katorda «xavf ostida kolmok» ma’nosini xam bildiradi.
Insoniyat tabiatan riskdan kochishga intiladi. Agar biz riskni nazorat kila olmasak, odatda, undan kochishga xarakat kilamiz. Chunki, xar kanday ishonchsizlik uziga xos tarzda ma’lum darajadagi yukotishlarga olib kelishi mumkin. Biz xayotimizda riskning mavjudligini tan ola turib, xar bir xarakatimizda riskning minimum darajaga tushirishga xarakat kilamiz. Shu bilan birga, kuprok turdagi riskka yulikkanimizda eng kam riskligiga yoki riskka tortilganimizda xam kandaydir foyda (daromad) olishimiz mumkin bulsa, riskning kelib chikishiga, bulishiga bir oz bulsa-da rozi bulamiz. Endi biz riskning tub moxiyatini kurib chikadigan bulsak, "risk"suzi ispancha-portugalcha suzdan olingan bulib "suv ostidagi koya" degan ma’noni bildiradi.
Shu urinda turli lingvist (tilshunos) olimlar bu suzning ma’nosini izoxlashda deyarli bir xil fikr bildirsalar-da, birok ularning karashlarida ayrim tafovutlar borligini aytib utish joiz. Xususan, V.Dal «risk» suzini tavakkal kilmok, xavfli ish kilmok, «riskovat» tushunchasini esa tavakkal kilish, biror ishni to'g'ri muljallab kurmay kilish, dadillik, kat’iyat bilan ish tutmok, ma’lum xatarga uzini urmok deb izoxlaydi.