4-mavzu: Tashkilotning ichki muhiti. Reja: Ichki o’zgaruvchilar. Ichki o’zgaruvchilar aloqasi

Topshiriq va ixtisoslashuv
. 
Tarixiy nuktai-nazardan qaraganda topshiriqlarni mazmuni va xarakteridagi o’zgarishlar 
ixtisoslashuvining evolyutsiyasi bilan chambarchas bog’langan holda amalga oshdi. Adam Smit o’z 
vaqtida bunga ishora qilgan edi. Igna to’g’nag’ich ishlab chiqarish misolida u ishni bir kishi 
bajargandan ko’ra, shu ishni mutaxassislar o’rtasida bo’lib ishlash katta samara berishini ko’rsatib 
o’tdi. 1776 yili chiqarilgan «xalklar boyligi» kitobidagi misol sanoat revolyutsasi uchun turtki 
bo’ldi, deb hisoblanadi. 
«Mehnat taksimotisiz bir ishchi bir kunda bitta igna – to’g’nog’ich tayyorlar edi». Bu ish asta 
sekin shunday tashkil etildiki igna – to’g’nog’ich tayyorlash bo’limlarga, alohida-alohida ishlab 
chiqarishga bo’lindi. 
Bir kishi simni tortadi, boshqasi to’g’rilaydi, uchunchisi bo’laklarga bo’linadi, to’rtinchisi 
uchini charxlaydi, beshinchisi ikkinchi uchini qayta ishlaydi, yana iktasi xalqa yasaydilar. Bu besh 
qismni kiritish mustaqil operatsiya hisoblanadi, yana bir operatsiya igna – to’g’nog’ichlarni 
oqlashdir. Hatto igna – to’g’nog’ichlarni qog’ozga urab joylash ishi ham alohida mustakqil ish 
sifatida ajratiladi. SHunday qilib, igna-to’g’nog’ich ishlab chiqarish 18 ta alohida operatsiyaga 
ajratiladi. Bu operatsiyalarni har biri alohida kishilar tomonidan bajarilar edi, ba’zi korxonalarda 
esa bir kishi ikki yoki uchta operatsiyani bajarar edi. SHunday qilib 10 ta ishchi birgalashib kuniga 
48 ming igna-to’g’nog’ich ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo’ladilar, yoki bir ishchi kuniga 4800 
ta igna-to’g’nog’ich ishlab chiqara boshladi. Agar bu ishlarni bir-biriga bog’lamagan holda 
bajarsalar kuniga 20 ta ham tayyorlay olmaydilar. SHundan so’ng ixtissoslashuv foyda oshirishni 
tadbirkorlar tezda tushunib oldilar, chunki unumdorlikni ortishi ishlab chiqarish xarajatlarini 
kamaytiradi. 
Ixtissoslashuv juda tez yoyildi usha vaqtdan to hozirga qadar ixtissoslashuvni chuqurlashtirish 
ustida ishlar olib borilmokda. Ishlarni mayda bo’laklarga bo’lish davom etmoqda. Bizning 
vaqtimizda texnologik yangiliklar texnika va ixtissoslashuvning hamkorligi natijasida
topshiriqlarni ixtisoslashuv darajasi shunchalik chuqurlashib ketdi. Bunday bo’lishini Smit 
uylamagan edi.