4. Мавзу: Табиий ресурслар ва уларнинг турлари Маърузанинг режаси: Табиий ресурслар ва уларнинг классификацияси

2. Тугамайдиган ресурсларга сув, иқлим, космик ресурслар ва сувнинг кўтарилиб-тушиш энергияси киради. Табиатда мавжуд сувнинг миқдори қандай мақсадга ва қанча фойдаланишдан қатъий назар ўзгармайди. Сув бир ҳолатдан бошқа ҳолатга ўтиб, ер ва ҳаво орасида айланиб юради.
Савол: агар сув тугамайдиган ресурс ҳисобланса чучук сув танқислиги муаммоси қаердан келиб чиқди?
Жавоб: бу муаммонинг келиб чиқиш негизи шундаки, сувдан нотўғри фойдаланиш оқибатида унинг сифати ўзгариб, фойдаланишга яроқлилиги камайиши мумкин. Бунга ҳозирги кунда чучук сувларга кўп миқдорда оқоваларнинг ташланаётганлиги, денгиз ва океан сувларининг нефть маҳсулотлари билан ифлосланиб, уларнинг яроқлилиги камаяётганини мисол қилиш мумкин.

Умумий сув ресурслари гарчи тугамайдиган ресурс ҳисоблансада, лекин дарё сувлари тугайдиган ресурсларга киради. Маълумотларга кўра ҳозир ҳар йили дарёлар сувининг 13 % маиший-хўжалик мақсадларида фойдаланилади ва бу сувларнинг 5,6% кучли ифлосланишидан тикланмайдиган ҳолатга ўтади. Халқ хўжалигининг ривожланиши, саноат ва деҳқончиликнинг юксалиши ҳамда аҳоли сонининг ўсабориши бундан кейин ҳам сув ресурсларидан тобора кўпроқ фойдаланишни тақозо қилади. Шунинг учун ҳам улардан фойдаланишда тежамкорликка амал қилиш, деҳқончиликда ерни намлатиб, ёмғирлатиб ва томчилаб суғориш, саноатда сувдан фойдаланишнинг ёпиқ тизимига ўтишни кучайтириш зарур.

Иқлим реусрсларига атмосфера ҳавоси ва шамол энергияси мисол бўлади. Атмосфера ёғинларини ҳам сув ва ҳам иқлим ресурсларига киритиш мумкин. Атмосфера ҳавоси битмас-туганмасдир. Аммо унинг таркиби ҳам сувнинг сифати каби ўзгариб туради. У ўта кучли ифлосланганда тирик табиат учун ресурс бўлаолмай қолиши мумкин. Шамол энергиясидан табиий ресурс сифатида фойдаланиш амалда кўпдан бери қўлланиб келиняпти. Инсон ўзининг тафаккури ёрдамида шамол тегирмонлари ва шамол электр станцияларини барпо этди.
Космик ресурсларга қуёш радиацияси киради. Бу ресурс ҳам битмас-туганмасдир. Сайёраларнинг жойланиш тартиби ва хусусиятларига кўра Қуёшнинг Ерга юбораётган нури ҳеч қачон тугамайди. Аммо, ҳавонинг ифлосланиши Қуёшдан Ерга етиб келадиган радиацияни бир мунча камайтирган. Айниқса йирик саноат марказларида ифлосланган қуёш радиацияси кишиларда турли касалликларни келтириб чиқариши мумкин. АҚШ ва Ғарбий Европа мамлакатлари аҳолиси орасида кўпроқ тарқалган.