4-mavzu. Quymakorlik asoslari. Quyma olish usullari. Model komplekti. Quyish sistemasi. Qo‘lda qolip tayyorlash. Shibbalash usullari. Reja

22.5 Quymakorlik
Yeritish pechlarida erigan metall qoliplarga har xil usul va moslamalar vositasida qo‘yiladi. Ba’zan tig‘eldan foydalaniladi. Ko‘proq maxsus kovshlar-chumichlar yordamida amalga oshiriladi. Bu usul qo‘lay usul va amalga mexanizatsiyalashgan. Kovshlar turli forma va turlarda bo‘ladi. Katta hajmdagi kovushlar «mostovoy kranlarga» osilgan bo‘ladi va kran vositasida sexni xoxlagan eriga suriladi. (4.11-rasm. a)



(a) (b)
22.11- rasm. Keng tarqalgan kovshlar turlari
a – kran kovsh; b – ikki ishchili kovsh;
22.11-rasm. b da qo‘lda (ikki ishchi yordamida) kovsh surilib, suyuq metallni qolipga quyish sxemasi ko‘rsatilgan.
Quyish davridagi muammolardan bir ioksidlangan metallniquymaga o‘tishi. Bumahsulotni (quymani) sifatinianchapasaytiradi. Bunichoralariniko‘rishlozim. Bahzan, oksidlarniushlabqolishuchunfilg‘trlarqo‘llaniladi. Suyuq metall sirtioksidmasligiuchun, ustig‘afmostashlanib, ustida shlak hosilqilib, tashqi muxittahsiridan (oksidlashdan) saklaydi. Yuza oksidlaridan saqlanish maqsadida kovshni tagidan quyish konstruksiyasi sxemasi ham bor.
22.6 Mashinada va qo‘da qolip tayyorlash.
22.7 Qo‘lda qolip tayyorlash.
Yuqoridagi operatsiyalar qo‘lda tayyorlanadi. Keng tarqalgani 2 opokali ikki qismdan iborat qoliplar. Buni asosan yuqorida ko‘rib o‘tdik. Bu usul hisoblanmaydi. Lekin bitta mahsulot chiqarganda, quymaning xarakteriga qarab, iqtisodiy ko‘rsatgichlarga qarab qo‘llanishi mumkin.
Quyma olish texnologik jarayonining asosiy operatsiyalari:
Tayyor detal chizmasi.
Quymaning chizmasi.
Keyingi operatsiyalar uchun kerak bo‘lgan qiytim kerak bo‘lsa hisobga olinadi.
Model yasaladi. Bunda quyma cherteji o‘lchamlariga metallni utirish usadka qiymati hisobga olinadi. Bunda sterjen quyish joylarini olish ham hisobga olinadi.
Maxsus stol yuzasiga tag-taxta qo‘yilib,unga model o‘rnatiladi (4.12-rasm., a). Past opoka modelga kiygiziladi. Qolip materiali quymaga yopishmasligi, quyma yuzasi tekis chiqishi uchun model yuzasiga bir oz toza qum sepiladi. Qolip materiali opoq to‘lguncha solinib shibbalanib boriladi.
Qolipning gaz o‘tkazuvchanligini oshirish uchun six-bigiz yordamida bir necha kichik kanalchalar ochiladi (rasm., b).
Opoka ustiga modelning ikkinchi tag-taxtasi qo‘yilib, birgalikda 180° ga aylantirib stolga qo‘yiladi (rasm., v).







22.12- rasm. Qum tuproqdan yasalgan qoliplarda quyma olish texnologiyasining sxemasi



22.13- rasm. Mashinada qolip tayyorlash.
Qo‘lda tayyorlangan ish unumi past, shibbalanishi har xil, yuqori darajadagi malakali ishchi talab qilinadi, aniqlik kichik, mahsulot tannarxi baland. Shuning uchun korxonalarda faqat mashinalarda yasaladi.
Mashina yordamida opokalar mexanizmlarga qo‘yiladi o‘rnatiladi. Modelni unatish, quyma aralashmasini to‘qish-sepish, aralashmani shibbalash, ymani qolipdan olish-hammasi mashina vositasida bajariladi.

22.14-rasm. Qum otar mashinasi yordamida presslash sxemasi: 1 - tanasi; 2 - chumich; 3 - lentali konveer; 4 - po‘lat kojux; 5 - rotor; 6-yelektr yurgizgich vali.
Quyma qolip aralashmasini shibbalovchi mashinalar ishlash prinsiplariga ko‘ra 3 turga bo‘linadi: 1- presslovchi, 2 - silkitib presslovchi, 3 - qum otar mashinalar.
Presslovchi mashinalar konstruksiyasiga ko‘ra u