4-mavzu. Quymakorlik asoslari. Quyma olish usullari. Model komplekti. Quyish sistemasi. Qo‘lda qolip tayyorlash. Shibbalash usullari. Reja

Qolip aralashmasi -
Bir marta ishlatiladigan koliplarni yasashda ishlatiladigan materiallar aralashmasi: kvars qumi, qolip gili, organik moddalar (moy, smola, neftni kayta ishlash maxsulotlari, chirk va x.k.), anorganik moddalar (sement, suyuk shisha, sulfat ishkori), nam va x.k
Shablon -	Andoza
Shibbalash -	Qolip aralashmasini zichligini oshirish.
Kokil -	Metall qolip.
Ajralish tekisligi -	Qolipni ikki qismini bir-biridan ajralish tekisligi.

22.1 Quymakorlik asoslari
Quymakorlik bo‘limida turli metallarni qoliplarga quyish yo‘li bilan xilma-xil va o‘lchamli quymalar ishlab chiqarish texnologik jarayonlari o‘rganiladi. Zarur sharoitda quymalarga mexanik ishlov beriladi. Quyma massasi bir nech gramdan 300 tonnagacha bo‘ladi, uzunligi esa bir necha santimetrdan 20 metrgacha bo‘ladi. Mashinasozlikda 50% detallar quyma shaklida olinib unga mexanik ishlov beriladi.
Quymakorlikda olingan detallarni shakli shunchalik murakkab bo‘lishi mumkinki, uni boshqa usullar bilan olib bo‘lmaydi, ya’ni bolg‘alab, shtampovkalab, payvandlab. Quyma detallarni og‘irligi bir necha grammlardan, to bir necha tonnagacha bo‘lishi mumkin.
Quyma usuli bilan juda ham murakkab detallardan silindr bloqi, nasosning ishchi g‘ildiraklari, gaz trubnilarni lopatkalari, stanoqni staninalari va boshqalar.

22.1- rasm. Quyish usuli bilan olingan quymalar

22.2- rasm. 1.5 tonna og‘rilikdagi quyma qo‘ng‘iroq

22.3- rasm. Quyma sexi ish jarayonida
Quyma detallarning shakli asosan qum, tuproq va suvdan tashkil topgan forma aralashmalaridan tayyorlanadi. Bunday formalar bir marta quyma detall olish uchun ishlatiladi. Ayrim payitlarda formadan bir nechta marta quyma olish kerak bo‘lsa metalldan tayyorlangan formalar ishlatiladi. Grafit, shamol va boshqa materiallar ham forma olish uchun ishlatiladi.
Quyma detallar cho‘yandan, po‘latdan, misdan, aluminiydan, magniydan va boshqa qotishmalardan qo‘yilishi mumkin.
Xozirgi vaqtda quymakorlarni oldida shunday vazifa turibdiki, quyma detallni shakli va razmerlari tayyor detalnikiga yaqin bo‘lib, eng murakkab bo‘lgan mexanik ishlov berishni maksimal darajada kamaytirib mayin ishlov berishni maksimal darajada kamaytirib mayin ishlov berish bilan chegaralash. Buning uchun maxsus quyma olish usullarini (koqil, bosim ostida, markazdan qochma, eriydigan modellar yordamida obolochkali forma) joriy etish bilan bajarish mumkin.
Quymakorlik sanoatida sterjen va quyma formasini tayyorlash texnologiyasi asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Bundan bir necha o‘n yillar oldin bu ishlarni hammasi qo‘lda bajarilardi, xozirgi vaqtda esa asosiy sterjen va forma olish jarayoni mexanizatsiyalashgan.

1.