4-mavzu. O`Rta osiyodagi dastlabki va temuriylar davrigacha bo`lgan iqtisodiy g’oyalar

4.3. Xalq og`zaki ijodidagi iqtisodiy qarashlar 
O`zbek xalqi iqtisodiy taffakkurining rivojlanishida muhim manbalardan biri - xalq 
og`zaki ijodi namunalari hisoblanadi. Bu namunalar jumlasiga dostonlar, xalq maqollari va 
qo`shiqlar kiradi. Tarixiy merosimizning noyob yodgorliklaridan biri Alpomish dostonidir. Bu 
doston shakllanganiga ming yildan ortiqroq bo`lganligini dalillar tasdiqlamoqda. Shuning uchun 
ham Alpomish dostonining ming yilligi Respublikamizda 2000 yilda keng nishonlandi. Asarning 
badiiy ahamiyatidan tashqari iqtisodiy qarashlar ham muhim o`rin tutadi. Alpomish dostonidagi 
iqtisodiy munosabatlar tarkibini quyidagicha guruhlash mumkin: 
1.Islom ta'limoti asosidagi iqtisodiy munosabatlar. Bu munosabatlarni negizini zakot va 
juz'ya to`lovlari bilan bog`liq masalalar tashkil etadi. Ya'ni, Qo`ng`irot elida hukmronlik qilgan 
Alpomishning otasi Boybo`ri bilan uning akasi Boysaribiyning zakot to`lovi bo`yicha nizolardir.
2.Mehnat taqsimotining rivojlanganlik darajasi. Dostondan ko`rinadiki, o`sha davrga 
kelib chorvachilik tarmog`i Qo`ng`irot elining ixtisoslashuvining ko`rsatkichidir. 

---

3.Tovar-pul 
va 
moliya 
tizimi 
munosabatlari. 
Dostonda 
keltirilishicha 
qo`ng`irotliliklarning tovar-pul munosabatlarida natura to`lovlari ustuvorligi namoyon bo`ladi. 
qalmiqlar davlatida esa daromad va harajatlarni tartibga solish muxrdor lavozimi orqali 
yuritiladi. Muhrdor daromad va harajatlar bo`yicha hisob kitoblar qilishda oqsoqollar tomonidan 
yig`ib topshiriladigan soliq va yig`imlarga tayanadi. Bu mamlakatda 500 ta oqsoqollik lavozimi 
joriy etilgan. Ularning maoshi to`plangan soliqlardan bir qismini tashkil etadi. Sipohiylar uchun 
esa 500 pul birligi miqdorida maosh tayinlangan. Muomala uchun ishlatiladigan pul birliklari 
qo`shni mamlakatlardagi zarb qilingan oltin va kumushlar ekanligi to`g`risida ma'lumotlar 
berilgan. Soliqlarning manbayi bir tomondar yer solig`i bo`lsa, ikkinchi tomondan esa savdo 
karvonlari va ichki bozordan olinadigan yig`imlar hisoblanadi.
Umuman olganda, xalq og`zaki ijodidagi asarlar millat tarixidagi iqtisodiy 
munosabatlarni bayon etishda muhim manbalardan biri hisoblanadi. O`zbek xalqining maqollari 
ham iqtisodiy aqidalarning tarkibiy qismini tashkil etadi. Demak, milliy iqtisodiy taffakkurning 
umuminsoniy qadriyatlar bilan uyg`unligini ta'minlashda xalq og`zaki ijodi namunalaridan 
foydalanish muhim ahamiyatga ega.