4-mavzu. Mantiq. Reja

Ta’riflashga o‘xshash mantiqiy usullar:

1. Tushunchani unga qarama qarshi bo‘lgan tushuncha orqali ta’riflash. 2. Tasvirlash- tushunchaning mazmunini u aks ettiruvchi predmetning ba’zi tashqi belgilarini ko‘rsatish orqali aniqlash. 3.Tavsiflash - predmetning ba’zi bir munosabatdagi muhim tur belgilarini ko‘rsatish. 4. Ko‘rsatish (ostensiv ta’riflash)- predmetning o‘zini yoki suratini ko‘rsatish orqali ta’riflash. 5. Misol keltirib ta’riflash. Bunda ta’riflanayotgan predmetning mazmuni uni boshqa predmetga o‘xshatish, tafovutlash orqali aniqlanadi.

Biz kundalik hayotda va ilmiy bilishda qo‘llaydigan tushunchalarning ta’riflari yuqoridagi usullar orqali xosil qilingan.

Har bir fan doirasida qo‘llaniladigan atamalar qat’iy ta’riflangan bo‘lib, ilmiy jamoat tomonidan qabul qilingandir. Bu ta’riflarni subyektiv xohishga ko‘ra o‘zgartirish mumkin emas. Kundalik hayotda qo‘llaniladigan tushunchalar ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlar, insonning yoshi, shaxsiy tajribasi, bilimi, dunyoqarashi, ruhiy holati va boshqa ta’sirida o‘zgarib turadi. Shu bois odamlar bir-birlarini tushunmasliklari, bir hodisaga nisbatan turli nuqtai nazardan yondashishlari mumkin. Bunday holatlarda tomonlar avvalo bahsga sabab bo‘layotgan tushunchalarning mazmunini, ya’ni ta’rifini aniqlab olishlari zarur.
Tushunchalarni bo‘lish
Har bir inson atrofidagi odamlar, voqea-hodisalar, buyumlar va boshqalarga o‘z munosabatini belgilar ekan, ularni toifalarga, qismlarga, turlarga bo‘ladi. Bunday bo‘lish uning tushunchalar olamida amalga oshadi. Inson fikr yuritish jarayonida tushunchalarni turli asoslarga ko‘ra bo‘ladi.
Tushunchani bo‘lish deb, tushunchaning hajmini unda aks etgan predmetlarni ayrim guruhlarga (ayrim predmetlarga) ajratish yo‘li bilan aniqlashga aytiladi.