4-mavzu. Mantiq. Reja

Sun’iy tasniflash predmetlarning birorta nomuhim, umumiy belgisiga ko‘ra amalga oshiriladi. Kutubxonadagi kitoblar katalogi, lug‘atlarda so‘zlarning muayyan tartibda berilishi sun’iy tasniflashga misol bo‘ladi. Sun’iy tasniflash bilimlarni tizimlashtirishga yordam beradi.
Tasniflashda ham tushunchani bo‘lish qoidalariga amal qilish zarur. Tasniflar bilish va kundalik turmush jarayonida uzoq yillar davomida ishlatiladi, mavjud bilimlarimizni tizimga solish vositasi sifatida muhim ahamiyat kasb etadi.


FIKR YURITIShDA TUSHUNCHALAR BILAN BOG‘LIQ XATOLIKLAR.
Fikrning to‘g‘ri qurilishi va xatosiz, ya’ni chin bo‘lishi tushunchalarni o‘z o‘rnida, faqat bir ma’noda qo‘llashga bog‘liq. Tushunchalarni noto‘g‘ri qo‘llash fikr mazmunining o‘zgarib ketishiga va turli mantiqiy xatolarga olib keladi.
Quyidagi holatlarda tushuncha noto‘g‘ri qo‘llanilgan hisoblanadi:
1. Bir tushuncha bir necha ma’noda qo‘llanilsa (yulduz-ism, mashhur inson, koinotdagi jism.)
2. Tushuncha o‘z ma’nosida qo‘llanilmasa (uchar yigit, tulki-ayyor inson)
3. Tushunchada predmetga xos bo‘lmagan belgilar qayd etilsa (jismsiz jism, temir odam, kulayotgan fil, bir asrda uch yuz yil yashagan odam).
4. Urg‘u noto‘g‘ri qo‘yilsa ham tushunchaning ma’nosi o‘zgarib, fikrda noaniqlik vujudga keladi.
Tushunchalarni qo‘llash bilan bog‘liq xatolarga yo‘l qo‘ymaslik uchun quyidagi qoidalarga amal qilish zarur:

• 
  Fikrlash jarayonida har bir tushuncha faqat bir ma’noda qo‘llanishi shart.
  
• 
  Tushunchaning ma’nosi noaniq bo‘lsa, savol berib uni aniqlab olish zarur.
  
• 
  Ko‘chma ma’noda qo‘llanilgan tushunchalarni aynan siz tushungan ma’noda qo‘llanilganini aniqlab olish shart.
  
• 
  Tushuncha ifodalagan predmetga xos belgilarni to‘liq bilish shart.
  

1^ Муҳаммад Фазлул-имом Хайриободий. Мирқотул мантиқ. –Т.: Тошкент ислом университети, 2011. 3-бет.

2^

3^ Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида. /Ўзбекистон Республикаси қонун хужжатлари тўплами, 2016 й., 34-сон, 426-модда; 2017 й., 24-сон, 487-модда.