4-мавзу: Аҳоли ва ҳудудларни табиий хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишни ташкил этиш. Режа

Цунами белгилари. Цунамидан дарак берувчи табиий сигнал зилзиладир. Цунами бошланишидан аввал, одатда, сув қирғоқдан узоқ масофага чекинади, денгиз туби юзлаб метр, ҳатто бир неча минг метрга очилиб қолади. Бу ҳолат бир неча дақиқадан ярим соатгача давом этади. Тўлқинлар ҳаракати момоқалдироқсимон товуш билан бирга кечиши мумкин.
Цунами вақтида нима қилиш керак? Цунами хавфи тўғрисида сигнал келиб тушиши биланоқ ҳаракатингизни бошланг.
Бино ичида бўлсангиз, зудлик билан уни тарк этинг. Электр, газ таъминотини ўчиринг, хавфсиз жойни эгалланг. Энг қисқа йўл билан денгиз сатҳидан 30-40 м баландликка кўтарилинг ёки қирғоқдан 2-3 км нарига кетинг. Автомобилда кетаётган бўлсангиз, хавфсиз йўналишда ҳаракатни давом эттиринг. Хавфсиз жойда беркиниш учун вақт етарли бўлмаса, иложи борича бинонинг юқорироқ қаватларига чиқиб олишга ҳаракат қилинг, барча эшик ва деразаларни ёпинг.
Агар бино ичида қолишга тўғри келса, энг хавфсиз жойлар - ички деворлар, устунлар олди, таянч деворлар ҳосил қилган бурчаклар эканлигини ёдда тутинг. Бинодан ташқарида бўлсангиз, дарахтлар устига чиқиб олинг ёки тўлқин зарбига учрамайдиган жойлардан ўрин эгалланг. Жуда бўлмаганда, дарахт танаси ёки мустаҳкамроқ тўсиқни қучоқлаб олинг.
Сувда қолсангиз, пойабзал ва кийим-бошингизни ечиб ташланг, сувда сузиб юрган буюмлар устига чиқиб олишга ҳаракат қилинг.
1.2.Гидрометеорологик хавфли ҳодисалар (сув тошқини, сув кўтарилиши ва сел оқими).
Сув тошқини - қор эриши, жала (кучли ёмғир), сувнинг шамол ёрдамида ҳайдаб келиниши, муз бўлакларининг тиқилиши ва бошқа ҳолатларда дарё, кўл ёки денгиз сувлари сатҳининг кескин кўтарилиши оқибатида қуруқликнинг анчагина қисмини сув остида қолиши.
Сув тошқини кўприк, йўл, бино ва иншоотларни вайрон қилиши, катта моддий зарар келтириши мумкин. Сув тезлиги сониясига 4 метрдан ортган ва сув қатламининг баландлиги 2 метрдан ошган ҳолларда одамлар ҳамда жониворлар нобуд бўлиши мумкин. Вайроналикларнинг асосий қисмини келиб чиқиши бино ва иншоотларга сув массасининг гидравлик зарба бериши билан катта тезликда муз парчалари, сузувчи воситаларнинг турли бўлаклари ва бошқалар кириб келиши сабаб бўлади. Сув тошқини тўсатдан юзага келиб, бир неча соатдан 2-3 ҳафтагача давом этиши мумкин.