4-мавзу: Аҳоли ва ҳудудларни табиий хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишни ташкил этиш. Режа

Сел вақтида қандай ҳаракат қилиш керак? Келаётган сел оқимининг шовқинини эшиттач, зудлик билан камида 50-100 м баландликка чиқиб олиш керак. Бунда шиддат билан келаётган оқимдан катта масофага оғир, ҳаёт учун хавфли бўлган тошлар отилиб чиқиши мумкинлигини ёдда тутиш лозим.
Сел оқими ўтиб кетгандан сўнг жабрланганларга, сел оқими ўтган жойлардаги вайрона уюмлари ва лойқаларни тозалаётган қутқарувчиларга кўмаклашинг. Шикастланган бўлсангиз, ўзингизга биринчи ёрдам кўрсатишга ҳаракат қилинг. Танангизнинг шикаст топган жойларини, иложи борича юқорироқ кўтарган ҳолда тутинг, шикаст жойларига муз (намланган мато) қўйинг, қаттиқ боғланг. Тиббиёт ходимларига мурожаат қилинг.
Қор кўчкиси-20-30 м/сония ва ундан ортиқ тезлик билан ҳаракатланаётган ёки пастга сурилаётган қор массаси.
Қор кўчкисининг тушиши кўчки олдида ҳаво тўлқинининг ҳосил бўлиши билан бирга кечади. Мана шу ҳаво тўлқини катта вайроналикларга сабаб бўлади.
Қор кўчкисига узоқ муддат қор ёғиши, қорнинг шиддатли эриши, зилзила, портлаш ва тоғ ёнбағирларининг тебранишини келтириб чиқарувчи инсон фаолиятининг бошқа турлари, ҳаво муҳитининг тебраниши сабаб бўлиши мумкин. Қор кўчкиси бинолар, муҳандислик иншоотларини вайрон қилиши, зичланган қор билан йўл ва тоғ сўқмоқларини ёпиб қўйиши мумкин. Кўчкига тўқнаш келган тоғ қишлоқлари аҳолиси, сайёҳлар, альпинистлар, геологлар, чегарачилар ва аҳолининг бошқа тоифаси жароҳат олиши ёки қалин қор қатлами остида қолиши мумкин.
Қор кўчкиси тушиши мумкин бўлган ҳудудда ҳаракат қилишнинг асосий қоидаларига риоя қилиниши лозим:

• 
  қор ёғаётган ва об-ҳаво бузилган вақтда тоққа чиқманг;
  
• 
  тоғда бўлган вақтингизда об-ҳаво ўзгаришларини кузатиб боринг;
  

• 
  тоққа чиқа туриб, қор кўчкиси тушиши эҳтимол бўлган жойларни билиб олинг;
  

• 
  қор кўчкиси тушиши мумкин бўлган жойларни четлаб ўтинг.
  

Қор кўчкиси, одатда, ёнбағирлар нишаблиги 30⁰ дан ошган, агар ёнбағир яйдоқ бўлса, нишаблик 20⁰ дан ошган жойларда тушади. Нишаблик 45⁰ дан ошган жойларда қор кўчкиси ҳар қор ёққан вақтда юзага келиши мумкин.