37/1 bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakillari : muammo gipoteza nazariya Muammoli tezis

38/1 asosli muhokama yuritish (argumentlash) ning mantiqiy asoslari : isbotlash va rad etish
] Argumentlash (dalillash) - deb biror fikr muloxazani yoki muloxazalar tizimini voqelikka bevosita murojaat qilish yoli bilan ( kuzatish, tajriba, eksperiment va xakozo) yoki chinligi avvaldan aloxida tasdiqlangan boshqa muloxazalar yordamida asoslab berishiga aytiladi.Bevosita, bilvositali boladi. Birinchisisida hissiy bilishga, tajriba, eksprementga, ikkinchsida vositali tashqi muloxazalarga asoslanadi.(chinligi avvaldan tasdiqangan).
Ishonch-etikod - bu kishilarning xulqatvori va xatti-hrakatlarini belgilab beradigan qrashlari va tasavvurlaridir.
Isbotlash va uning strukturasi, isbotlash turlari.
Isbotlash - bir hkmning chinligini u bilan bogngan boshq chin hkmlar yoamida asoslashdan iborat bolgan mantiqiy amaldir.Uning tarkibi uch elementdan: tezis,argumentlar (asoslar), isbotlash usuli, demonstratsiya. Masalan: “Uzbekiston- mustakkil davlatdir” degan tezisning chinligi “Ozbekiston mustakkil davlat deb elon kilinishi, uning xalkaro mikesda etirof etilishi” kabi asoslr erdamida isbotlanadi.
Apogogik isbotlash – vaqtincha chin deb qabul qilinadi va undan malum bir natijalar keltirilib chiqariladi, songra bu natijalarning xatoligi korsatiladi. Demak, tezisning chinligi isbotlanadi. Masalan: materiya harakatsiz mavjud degan hukm chin bolsa unga zid bolgan hukm olinadi.
Tezis - chinligi asoslanishi lozim bolgan hukm. U ibotlashning markaziy figurasi xisoblanadi; butun diqqat etibor uning chinligini korsatishga qaratiladi.
Argumentlar - tezisning chinligini asoslash uchun keltirilgan hukmlar.Hukmlar, oxshamalar, teoremalar argumentlar bolib xizmat qildi.
Isbotlash usuli - demonstratsiya tezis bilan argumentlarortasidagi mantiqiy aloqadan iborat.
Bevosita isbotlashda tezisning chinligi togridan - toғri argumentlar bilan isbotlanadi, unga tezisga zid bolgan hukmlardan foydalaniladi. Masalan: “Ozbekiston- mustaqqil davlatdir” degan tezisning chinligi “Ozbekiston mustaqqil davlat deb elon kilinishi, uning xalqaro mikesda etirof etilishi” kabi asoslr yordamida isbotlanadi.