36 хитой стратагемаси: ҳарбий ҳийлалар ва иқтисодий муваффақият сирлари Масъул муҳаррир

36 хитой стратагемаси ва ҳарбий санъат усуллари
Биринчи стратагема: Ҳукмдорни алдаб, денгиздан сузиб ўтиш


Кимки ҳамма нарсани олдиндан кўра олишга ҳаракат қилса,
ҳушёрликни йўқотади. Ҳар куни кўрадиган нарсанг шубҳа
уйғотмайди. Ойдин кун қоронғи тундан кўра яхшироқ яширади,
ҳамма нарсани очиб бериш – ҳамма нарсани яшириш демакдир.
“36 стратагема”дан
Изоҳ: Бирон бир нарсани режалаштираётган кишига тунги қоронғиликдан ва яширин жойлардан наф йўқ. Ярим тунда ўғрилик қилиш, пана-пастқамда қароқчилик – бу жоҳил ва нодон кишилар ишидир.
Ҳийла ва айёрликлар маъносини биладиган одам бунақа йўл тутмайди.
1-ҳикоят. Бу стратагема Тан императори Тай-цзун ҳаётидан (VII аср) олинган ривоят билан боғлиқ. Тай-Цзун Кореяда жойлашган Когурё давлатига қарши қўшин тортади. Уч юз минг кишилик қўшин бошчилигида Шарқий денгиз бўйига келганда, чексиз уммон кенгилигини кўргач, унинг руҳияти тушади. Улкан денгиздан қандай кечиб ўтиш керак? Шунда генерал Сюэ Жэнгуй маккорона режа ишлаб чиқади. У император амалдорларига тўлқинланаётган денгизга қарашни таъқиқлайди, ўзи ҳукмдорга мурожаат қилади: “Зоти олийлари, денгиздан худди қуруқликдан ўтгандек ўта олармидингиз?”.
Келгуси куни императорга денгиз бўйида истиқомат қилувчи бой деҳқон аскарларга озиқ-овқат олиб келганлиги ва ҳукмдорга садоқати ҳамда эҳтиромини шахсан ўзи билдирмоқчи эканлигини етказишди. Тай-цзун денгиз соҳилига борди, аммо денгиз минглаб чодирлар ортида маҳорат билан кўздан беркитилганди. Деҳқон ҳурмат-иззат билан императорни уйга киришга таклиф қилди. Уйнинг ҳамма жойига пардалар илинган ва деворларига гиламлар қоқилганди. Император мулозимлари билан ўз жойларини эгаллагач, шоду-хуррамлик билан базм бошланди. Бир муддат ўтгач император дераза ортидан шамолнинг хуштагини эшитди ва уйнинг чайқалаётганини сезди. У хизматкорларига пардани очишни буюрди ва атрофда мавжланаётган денгизни кўрди. “Қаердамиз?” – сўради у. “Бутун қўшинимиз Когурё қирғоқлари томон ҳаракат қилмоқда”, - жавоб берди маслаҳатчиларидан бири. Император ҳеч нимани ўзгартириб бўлмаслигини англагач, ўзида шижоат пайдо бўлди. Энди у ўз қўшинини номаълум ўлка сари бошлаб борар эди.
2-ҳикоят. Бир куни Кун Жунга (153-208 й.) қарашли шаҳарлардан бирини душманлар қамал қилишди. Ташқаридан ёрдам олмай, қамалга қарши туришнинг иложи йўқ эди. Бунинг йўлини Тай Шици деган шахс ўйлаб топди. Келаси куни у учта отлиқ жангчи ҳамроҳлигида қамал қилинган шаҳар дарвозасидан ташқари чиқди. Шаҳардан бироз узоқликдаги қўналғада жойлашган душман жангчилари бу ғалати сайрни кузатиб туришарди. Тай Шици шаҳар деворига нишон ўрнатиб, ўз одамлари билан камон отишда машқ қила бошлади. Қачонки улар барча ўқларини отиб тугатгач, тўрталаси ҳам отга миниб, шаҳарга қайтдилар.
Кейинги кун аввалгидек яна ҳаммаси такрорланди. Душман лагерида баъзилар бу ўқ отишни томоша қилиш учун туришди, аммо қолганлар ётишда давом этиб, ҳатто ўгирилиб ҳам қарашмади. Бу ҳолат учинчи кун ҳам такрорланди, бироқ энди душман жангчиларидан биронтаси камондан ўқ узиш машқларини эътиборга лойиқ деб ҳисобламади. Натижада тўртинчи кун Тай Шици ушбу машқнинг ўртасида отга сакраб минди ва унга бор кучи билан қамчи уриб, ёрдам сўраб ёзилган мактуб билан халқа сингари ўраб олган душман орасидан ўқдай ёриб ўтиб кетди. Қачон душман ўзига келиб, уни ортидан қувишга тушганда, Тай Шици аллақачон тоғлар ортида яширинганди.