3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

Изланувчи прогнозлар:
изланаётган объектларнинг келажакдаги ривожланиш 
даражасига асосланган бўлиб, бу даражаларни қўллаш шароитларидан чеклашади. 
Унинг вазифаси ўрганилаётган объект бор тенденциялар сақланган ҳолда қандай 
ривожланишини ўрганишдир. 
Норматив прогнозлар:
изланувчи прогнозларидан фарқли ўлароқ олдин 
қўйилган мақсадлар базасида ишлаб чиқилади. Унинг вазифаси мақсад қилиб 
олинаётган объектнинг келажакдаги ҳолатини прогнозлаш йўли ва эришиш вақтини 
аниқлашдир. 
Изланувчи прогнозлар объектнинг олдингига нисбатан келажакдаги ҳолатини 
аниқлашдан қайтаётган бир вақтда, норматив прогноз тескари тартибда амалга 
оширилади, яъни келажакдаги ҳолатини қўйилган мақсадининг тенденциялари ва уни 
қўллаш тартибида амалга оширилади. 
Прогнозлар турланиши прогнозлаш йўллари билан узвий боғлиқ. Бир - 
бирини тўлдирувчи уч хил прогнозлаш усуллари мавжуд.
32
John E. Hanke, Arthur G. Reitsch, Dean W. Wechern. Business forecasting. Seventh edition. 2010 by Pearson 
Education, Inc.p. 45 

---

75 
“Бизнесни тадқиқ этиш усуллари” нинг фан сифатида ривожланишида унинг 
усули катта роль ўйнайди. Усул – бу, ўрганиш йўллари ва усулларини танлаш ҳамда 
шу тармоқдаги ҳақиқат кўринишларини умумийлаштиришдир. Иқтисодий 
прогнозлашнинг усули ҳар бир тармоқда бўлганидек изланаётган объектларга 
қарашли, ўрганилаётган омил ва кўринишлар асосига кириш мумкин бўлган 
диалектик усулдир. У умумий илмий усуллар ва изланишига ёндашув ҳамда 
иқтисодий кўринишларни илмий прогнозлашга асосланган ўзига хос усуллар асосида 
ишлатилади. 
Умумий ёндошувлардан қуйидагиларни ажратиш мумкин: 

тарихий ёндашув; 

комплекс ёндашув;
 

тизимли ёндашув; 

структуравий ёндашув; 

тизимли-таркибий ёндашув. 
Ҳозирги кунда келажакни баҳолашни 2 тури ҳаётга тадбиқ этилган: илмий 
баҳолаш ва ноилмий кўра билиш. 
Келажакни илмий баҳолашнинг турлари: