3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

Прогнозлар 
Мақсадлар 
Ресурслар 
Дастурлар 
Режалар 
Корхона ёки 
фирма 
Информацион алоқалар 
Моддий алоқалар 

---

77 
X
t
= (
X
1
, 
X
2
,...,
X
m
)
t
S
t
= (
S
1
, 
S
2
,…, 
S
k
)
t
Y
t
= (
Y
1
, 
Y
2
,...,
Y
n
)
t
Тизимничиқишҳолатикиришпараметрлариватизимниичкиҳолатибиланқуйидаги
чабоғланган: 
Y
t
= 
f
(
X
t
, 
S
t
) 
Бу ёндошув эконометрик моделлаштиришда қўлланилади. 
4. Ҳар бир мураккаб тизимни элементларга бўлиш мумкин. Масалан: 
иқтисодиёт элементлари бу тармоқлар, корхоналар элементлари - бўлимлар ва ҳ.к. 
Тизимни элементлари иерархия тамойилларига бўйсунади. 
 
1.5.-расм. Истиқболлаш усуллари 
5. Мураккаб ва катта тизимларни тўлиқ тасвирлаш, изоҳлаш жуда қийин, 
шунинг учун уларни бошқаришда, пронозлашда маълум бир эҳтимоллик назарда 
тутилади. 
 
2.4. Бизнес жараёнини таҳлил қилшда тизимли ёндашиш 
Маълумки, тизимли ёндошиш - бу тадқиқот услубиятидаги йўналишдир. У 
объектни кўп сонли ички ва ташки алоқалардан иборат бўлган элементлардан ташкил 
топувчи мураккаб тизим сифатда ўрганишга таянади. Тизимий ёндошиш объектни 
чуқур ва атрофлича ўрганишга, уни хақида тула тасавурга эга бўлишга, унинг 
алоҳида бирликлари орасидаги сабаб-оқибат боғланишларини аниқлашга имкон 
беради. 
Тизимий ёндошишнинг бош хусусияти - бу тизим элементларининг ўзаро 
таъсири, ўзаро боғлиқлиги, ўзаро боғланиши ва динамик характерда бўлиши, 
комплекслиги, бутунлиги, буйсунганлиги, етакчи бўғинни ажралганлигидир. 

---

78 
Тизимли ёндошиш иқтисодий таҳлилда хўжалик масалаларининг илмий 
асосланган вариантларини ишлаб чиқиш ва бу вариантларни самарадорлигини 
ҳисоблаш йўли билан энг макбул бошқариш карор ларини танлаш имконини беради. 
Тизимий таҳлилда уни амалга ошириш жараёнини бир неча кетма кет босқичга 
ажратиш мумкин. 
Биринчи босқич.
Тадқиқотнинг бу босқичида объект маълум бир тизим,деб 
қаралади ва бунинг учун даставвал тизимни элементлари сифатида қараладиган 
алоҳида қисмлари ажратиб олинади. Шунингдек, тизимни ривожланиш мақсади, ҳал 
қиладиган вазифалари, бошқа тизимлар билан алоқалари,алоҳида элементлари 
орасидаги ўзаро боғланишлари,ҳар бир элементни ва бутун тизимни ишлаши 
белгилаб олинади, 
Иккинчи босқич.
Бу босқичнинг асосий мақсади тизимнинг барча 
элементларига, уларнинг ўзаро (ташки ва ички) боғланишларига,унинг мавжудлиги 
шароитларига тула ва сифатли тавсиф берадиган кўрсаткичларни танлашдир. 
Учинчи босқич.
Ўрганилаётган тизимнинг умумий чизмасини ишлаб чиқиш бу 
босқични асосий мақсадини ташкил қилади. График кўринишда бу алоҳида -алоҳида
тузилган блоклардан ташкил топган бўлиб,бунда ҳар бир элементга алоҳида блок мос 
келади. Алоҳида блоклар улар орасидаги боғланишлар мавжудлигини ва 
йуналишини тавсифловчи стрелкачалар билан боғланади.