3 Ongning strukturasi, uning muhim psixologik ta’rifi qanday?

Tormozlanish qonuni. Har qanday muayyan ma’lumot o’zidan oldingi ma’lumotni tormozlaydi. SHuning uchun material o’chib ketmasligi uchun yangini esda saqlashdan avval mustahkamlash choralarini ko’rish kerak.

Xotira kishi hayoti va faoliyatining barcha jabxalarida ishtirok etishi sababli uning namoyon bo’lishi shakillari ham benixoya rang-barangdir. Xotiraning turlarga bo’linishi, eng avvalo, esda olib qolish va yana qayta esga tushirish jarayonlari o’rin olgan faoliyatning aynan o’ziga xos xususiyatlar bilan bog’liq bo’lishi kerak. Bu xotiraning u yoki bu turi (masalan, ko’rish yoki eshitish xotirasi) kishida uning psixik tuzilishiga xos xususiyat sifatida gavdalangan hollar uchun ham to’g’ridir.
Xotira ta’riflarining esda olib qolish va qayta esga tushirish jarayonlari sodir bo’ladigan faoliyatning xususiyatlariga bog’liqligi xotiraning har xil turlarini ajratish uchun umumiy asos bo’lib xizmat qiladi. Bunda xotiraning ayrim turlari uchta asosiy mezonga muvofiq tarzda bo’linadi:
1) faoliyatda ko’proq sezilib turadigan psixik faollikning xususiyatiga qarab xotira harakat, emotsional, obrazli va so’z-mantiqli turlarga bo’linadi; 2) faoliyatning maqsadlari (xususiyatiga ko’ra ixtiyorsiz va ixtiyoriy xotira turlariga bo’linadi; 3) materialni qancha vaqt esda olib qolish va esda saqlash muddatiga ko’ra (uning faoliyatdagi roli va tutgan o’rniga bog’liq ravishda) qisqa muddatli, uzoq muddatli va operativ xotira turlariga bo’linadi.
Faoliyatning har xil turlarida psixik faollikning turli xil ko’rinishlari: harakat, emotsional, sensor, aqliy ko’rinishlari ustunlik qilishi mumkin. Faollikning ushbu ko’rinishlaridan har biri tegishli harakatlarda va ularning mahsullida: ish harakatlarida, tuyg’ularda, obrazlarda, o’y-fikrlarda o’z ifodasini topadi. Xotiraning ularga xizmat qiluvchi o’ziga xos turlariga psixologiyada tegishli nomlar: harakat, emo­tsional obrazli va so’z-mantiqli xotira nomlari berilgan.