3-modul: oliy maktabda ta’limni tashkil etish shakllari. 11-mavzu: ma’ruza va uni tashkil etish shakllari

13-MAVZU: SEMENAR MASHG’ULOTLARI-TALABA FAOLLIGINING ASOSIY SHAKLI.


REJA:

1. 
   Semenar o’quv mashg’ulotlarining paydo bo’lishi.
   
2. 
   Seminar mashg‘ulotlarni tashkil etish.
   
3. 
   Seminar mashg‘ulotiga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazish.
   
4. 
   Seminar turlari va uning o‘ziga xos xususiyatlari.
   

Seminar mashg‘ulotlarni tashkil etish.
Seminar – oliy ta’lim muassasasida ta’limning amaliy shakl va usullaridan bo‘lib, dastur materiali jiddiy va chuqur o‘zlashtirishga yordam beradi. Oliy ta’limning davlat ta’lim standartiga binoan bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari, magistratura mutaxassisliklarining o‘quv rejalarida seminar va amaliy mashg‘ulotlarga ko‘proq vaqt (soat) ajratiladi.
Seminar – oʻquv-amaliy mashgʻulotlarning bir turi boʻlib, oʻqituvchilar rahbarligida oʻquv tadqiqotlari natijalari boʻyicha ular tomonidan tuzilgan xabarlar, maʼruzalar, referatlarni talabalar tomonidan muhokama qilishdan iborat; ma'ruza kurslari bilan bog'liq bo'lmagan tematik o'quv mashg'ulotlarining mustaqil shakli. Bunda o'qituvchi seminar mavzusi bo'yicha muhokamalar koordinatori bo'lib, unga tayyorgarlik majburiydir. Shuning uchun seminar mavzusi va asosiy munozara manbalari muhokamadan oldin batafsil tanishish va o'rganish uchun taqdim etiladi. Muhokamalarning maqsadlari professional polemika ko'nikmalarini rivojlantirish va muhokama qilinayotgan materialni mustahkamlashga qaratilgan. Seminarlar oliy o‘quv yurtlarida muhandislik va ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlashning samarali shakli hisoblanadi.
O'qitishning seminar shakli qadimgi yunon va rim maktablarida paydo bo'lgan, bu erda o'quvchilarning xabarlari o'qituvchilarning munozaralari, sharhlari va xulosalari bilan birlashtirilgan. 17-asrdan boshlab Gʻarbiy Yevropa universitetlarida seminarlar oʻtkazilib, ularda talabalar manbalar ustida ishladilar (odatda gumanitar fanlar). 19-asr boshidan boshlab Rossiya universitetlarining ayrim kafedralarida seminarlar joriy etilgan. Seminarlar talabalarning umumiy ilmiy dunyoqarashini kengaytirishga, ularni tanlagan fan sohasi muammolari va izlanishlari bilan yaqindan tanishtirishga xizmat qildi. Sovet maktabida seminarlar turli fanlarni chuqur o'rganish uchun mo'ljallangan bo'lib, unda talabalar ilmiy tadqiqotlar olib borish va ularni loyihalash ko'nikmalariga ega bo'lishdi, ishlab chiqilgan ilmiy tezislar va xulosalarni himoya qilishni o'rganishgan. Seminar – bu o’qituvchining ta’lim oluvchilar bilan faol muloqotga kirishishiga yo‘naltirilgan, nazariy bilimlarni amaliy faoliyatda amalga oshirish uchun zaruriy shart-sharoitni ta’minlovchi ta’limni tashkil etish shaklidir.
Seminar mashg‘ulotlari – o‘quv fanlarining asosiy, eng murakkab mavzulari yoki bo‘limlari bo‘yicha o‘tkaziladi va kursantlar tomonidan ma’ruzalarda hamda mustaqil ish jarayonida olingan bilimlarni tekshirish, chuqurlashtirish, mustahkamlashni, materialni mustaqil ravishda o‘zlashtirishga ko‘maklashishni, shuningdek, tinlovchilarga materialni og‘zaki bayon qilish, bahs olib borish ko‘nikmalarini berishni maqsad qilib qo‘yadi. Munozara mashg‘uloti ijodiy muhokama, faol diskussiya, talabalar oldindan tayyorlagan ma’ruzalar (referatlar) bo‘yicha fikr almashish va boshqa interfaol shakllarda o‘tkaziladi.
Seminar mashg‘uloti amaliy mashg‘ulot elementlarini o‘z ichiga olishi mumkin (masalalar, topshiriqlar bajarish va hakozo). Seminar mashg‘ulotlari davomida talabalar fanning asosiy qoidalari haqidagi nazariy bilimlarga ega bo‘lishlari kerak.
Talabalar munozara mashg‘ulotiga tayyorlanganda rejada ko‘rsatilgan savollarni o‘rganib olishlari va mavzuga oid ilmiy adabiyotlar, qonunlar va normativ-huquqiy hujjatlarni tahlil qilgan holda ularga yozma ravishda javob yozishlari lozim.
Seminar – bu o‘qituvchini ta’lim oluvchilar bilan faol muloqotga kirishishiga yo‘naltirilgan, nazariy bilimlarni amaliy faoliyatda amalga oshirish uchun zaruriy shart-sharoitni ta’minlovchi ta’limni tashkil etish shaklidir.
Seminar quyidagi maqsadlarga erishish uchun qo‘llaniladi:

• 
  nazariy materialni tartibga solish;
  
• 
  bilimlarni mustahkamlash;
  
• 
  ko‘nikma va malakalarni hosil qilish;
  
• 
  bilimlarni nazorat qilish.