3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

3. Tarmoq ichidagi mutanosibliklar.
Tarmoqlararo mutanosiblik va milliy 
ishlab chiqarish darajasidagi muvozanatlik tarmoqlar ichidagi mutanosiblik 
orqali ta’minlanadi. Tarmoqlar ichidagi mutanosiblik alohida olingan tarmoq 
tarkibidagi soha va ishlab chiqarishlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni ifodalaydi. 
Masalan, sanoatning ishlab chiqarish vositalari va iste’mol buyumlari ishlab 
chiqaradigan sohalari, qishloq xo‘jaligining dexqonchilik va chorvachilik 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

152 
sohalari o‘rtasidagi mutanosibliklar va h.k. Shu bilan birga ta’kidlab o‘tilgan 
sohalarning ichidagi tarkibiy bo‘linmalar o‘rtasida ham bog‘liqlik bo‘lishi zarur. 
Masalan, sanoatning qazib olish va qayta ishlash tarmoqlari, chorvachilikning 
sut va go‘sht ishlab chiqarish sohalari o‘rtasida va boshqalar 
4. Hududiy (territorial) mutanosibliklar.
Iqtisodiy rivojlanish mamlakat 
ayrim hududlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni ham taqozo qiladi. Yuzaki qaraganda 
hududlar o‘rtasidagi mutanosibliklarning mamlakat iqtisodiy rivojidagi roli to‘liq 
namoyon bo‘lmaydi. Lekin alohida hududiy bo‘linmalar (viloyat, tuman, shahar 
va boshqa hududiy birliklar)ning bir-biriga iqtisodiy va tashkiliy jihatdan 
bog‘liqligi, ixtisoslashish, ishlab chiqarish kooperatsiyasi va kommunikatsiya 
nuqtai-nazaridan qaralsa, bu bog‘liqlikning ahamiyati yaqqol ko‘rinadi. 
5. Davlatlararo mutanosibliklar.
Bu mutanosiblikni ikki holat taqozo 
qiladi. Birinchidan, dunyoning ko‘pchilik mamlakatlari xalqaro mehnat 
taqsimoti orqali bir-biri bilan bog‘langan, ikkinchidan, shu bog‘liqlik orqali 
milliy ishlab chiqarishning bir qismi chet elliklar tomonidan xarid qilinadi yoki 
milliy ishlab chiqaruvchilar o‘z iste’molining bir qismini chetdan keltirilgan 
mahsulotlar hisobiga qondiradi. Bu bog‘liqlik qanchalik katta bo‘lsa, sof eksport 
hajmi orqali makroiqtisodiy muvozanatlikka shunchalik kuchli ta’sir ko‘rsatadi. 
Qarab chiqilgan mutanosibliklarga erishish orqali milliy ishlab 
chiqarishning muvozanatli rivojini ta’minlab borishdan quyidagilar ko‘zda 
tutiladi: 
-
mamlakatda mavjud bo‘lgan iqtisodiy resurslardan samarali foydalangan 
holda jamiyatning ehtiyojlarini to‘laroq qondirib borish; 
-
to‘la bandlilikka erishish, ya’ni mehnat qilishga layoqatli bo‘lgan va 
ishlashni xohlaganlarni to‘liq va samarali ish bilan ta’minlash; 
-
narx-navoning nisbiy barqarorligiga erishish va uni inflyatsiya ta’siridan 
xoli qilish; 
-
iqtisodiyotning bir maromda o‘sib borishini yetarli darajada investitsiya 
bilan ta’minlash va muomaladagi pul massasiga bog‘lab borish; 
-
eksport va importni muvofiqlashtirish asosida tashqi savdo balansining 
faolligiga erishish. 
Bu maqsadlar faqatgina ularga intilish bo‘lib, bunga erishish muqarrar 
ekanligini bildirmaydi. Chunki mutloq muvozanatga erishish mumkin emas, u 
buzilib va qaytadan tiklanib turishi orqali iqtisodiy o‘sish notekis boradi.