3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

o‘zgarishining iqtisodiyotga ta’siri. 
 
Chizmadan ko‘rinadiki, yalpi investitsiyalar tarkibida sof investitsiyalar 
hajmining ahamiyatli darajada bo‘lishi yil oxirida kapital hajmining o‘sishiga 
hamda, pirovardida iqtisodiyotning o‘sishiga olib keladi. Turg‘un iqtisodiyot 
sharoitida esa yalpi investitsiyalar faqat amortizatsiya ajratmalari, ya’ni iste’mol 
qilingan kapitalni qoplash fondi hajmiga teng bo‘lib, yil oxirida kapital miqdori 
o‘zgarmay qoladi. Yalpi investitsiyalarning iste’mol qilingan kapitalni qoplash 
fondi hajmidan ham oz bo‘lishi yil oxirida kapital miqdorining qisqarishiga va, 
buning oqibatida, iqtisodiyot ko‘rsatkichlarining pasayib ketishiga olib keladi. 
 
4. Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlash 
muammolari 
Jamg‘arma va investitsiya o‘rtasidagi makroiqtisodiy muvozanatga erishish 
barqaror iqtisodiy o‘sishning sharti hisoblanadi. Biroq, bu muvozanatga erishish 
doimo oson kechavermaydi. Bunga sabab investitsiya darajasi hamda jamg‘arma 
darajasining boshqa-boshqa jarayon va holatlarga bog‘liqligi hisoblanadi. 
Investitsiya va jamg‘arma o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlash borasida bir 
qator nazariy qarashlar farqlanadi. Bu borada eng avvalo klassik 
iqtisodchilarning qarashlarini ko‘rib chiqamiz. 
Klassik iqtisodchilar nuqtai nazaridagi eng markaziy holat – bu ular 
tomonidan foiz stavkasining ham investitsiyaning, ham jamg‘armaning 
funktsiyasi sifatida qaralishi hisoblanadi (6-chizma).
Chizmadan ko‘rinadiki, klassik modelni tuzishda tik o‘q bo‘yicha real foiz 
stavkasi, yotiq o‘q bo‘yicha esa jamg‘arma va investitsiya hajmi ko‘rsatkichlari 
joylashtirilgan. Investitsiya va foiz stavkasi o‘rtasida teskari funktsional 
bog‘liqlik mavjud: foiz stavkasi qanchalik yuqori bo‘lsa, investitsiya hajmi shu 
qadar past bo‘ladi va aksincha. Jamg‘arma esa to‘g‘ri, o‘suvchi funktsional 
bog‘liqlikka ega, ya’ni foiz stavkasining yuqori bo‘lishi jamg‘arma darajasining 
ham yuqori bo‘lishiga olib keladi. Iqtisodiyotdagi investitsiya va jamg‘arma 
hajmlari o‘rtasida muvozanat (E nuqta)ga erishish uchun foiz stavkasining r
0 
darajasi ta’minlanishi lozim. Foiz stavkasi darajasining muvozanat darajasidan 
Amortizatsiya 
Ist
е
’mol va davlat 
sarflari 
Kapital hajmi 
Kapital hajmi 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

133 
chetlanishi (r
1
– past va
r
2 
– yuqori bo‘lgan holatlar) investitsiya va jamg‘arma 
hajmi o‘rtasidagi muvozanatning buzilishiga olib keladi. Foiz stavkasining r
1
darajasida investorlar uchun qulay narxlarning vujudga kelishi investitsion 
resurslarga bo‘lgan talabni oshiradi, biroq bunday darajada jamg‘arma uchun 
rag‘bat pasayib ketadi. Natijada investitsion resurslar taqchilligi paydo bo‘ladi. 
r
2 
darajada esa barcha subyektlar uchun jamg‘armaning nafliligi oshadi, biroq 
bunday foiz darajasida barcha investorlar ham o‘z faoliyatining foydaliligini 
ta’minlay olmaydilar. Natijada jamg‘armaning ahamiyatli qismi investitsiyalarga 
aylana olmaydi. 
r S=S(r) 
r
2 
E 
r
0 
r
1
I=I(r) 
0 S
0
=I
0
S, I