|
19-chizma. Tumanlar bo’yicha paxta yetishtiruvchi xo’jaliklarning poligonda taqsimlanishi.
20-chizma. Xo’jaliklarning paxta xosildorligi bo’yicha gistogrammada taqsimlanishi.
21-chizma. Gistoramma va poligonning birgalikda taqsimlanishi.
22-chizma. Xo’jaliklarning paxta xosildorligi bo’yicha kumulyatada taqsimlanishi.
23-chizma. Xo’jaliklarning paxta xosildorligi bo’yicha ogivada taqsimlanishi.
Demak, yuqorida ko’rib chiqilgan poligon va gistogrammalar o’rganilayotgan ijtimoiy xodisalarning dastlabki taqsimlanishi orqali qator turlariga tavsifnoma beradi. Bu yerda yana shuni ta’kidlab o’tish lozim-ki, poligon faqatgina nazariy jihatdan emas, balkim haqiqatda ham egri chiziqli taqsimlanish xususiyatiga ega bo’lib, bunda ham umumiy, ham tasodifiy bo’lgan sharoitlar mujassamlashgan bo’lib, bular taqsimlanish qatorini aniqlab beradi.
Agarda, o’rganilayotgan ijtimoiy xodisalar to’g’risidagi ma’lumotlar ommaviy bo’lsa, u holda tasodifiy holatlarning ta’siri katta darajada tekislanadi va shuning natijasida haqiqatdagi egri chiziqli taqsimlanishi nazariy egri chiziqli taqsimlashga yaqinlashadi. Bu taqsimlanish o’z navbatida ma’lum tip (toifa) dagi taqsimlashni tavsiflaydi-ki, ularning asosida statistikada ushbu taqsimlashni hisoblash uchun normal (me’yoriy) taqsimlash formulasi qo’llaniladi.
(19)
bu yerda:
- egri chiziqli taqsimlanishning ordinatasi (vazni);
- o’zgarmas son (aylanma uzunligining diametriga bo’lgan nisbati), ya’ni - ga teng;
ye – o’zgarmas son (natural logarifmning asosi), ya’ni ye=2,7182… ga teng.;
t – normalashtirilgan chetlanish, ya’ni ga teng.
Aniqlanganki, ordinatalar o’rtasidagi maydon, ning har bir tomonidan o’rtacha arifmetikadan uzoqligi, jami maydoning 0,683 yoki 68,3% ni tashkil etib, bu hisoblangan foiz o’rtacha arifmetikadan faqatgina - farqlanadi, ya’ni o’rtacha ( ) ga oralig’ida joylashadi. Ordinata o’rtasida bog’langan maydon 2 oralig’ida u yoki boshqa tomonga o’rtacha arifmetikadan o’tkazilgan bo’lsa, u holda natija 0,954 yoki 95,4% ni tashkil etadi. U holda bu hisoblangan jami foiz to’plamlari ( ) ga oraliqda joylashadi. Nixoyat, 0,997 yoki 99,7 % li to’plam natijasi ( ) oralig’ida joylashadi. Bu hisoblash tartibi statistikada uch sigma (3 ) qoidasi nomi bilan yuritiladi va bu qoida orqali egri chiziqli nomal taqsimlanish qatoriga to’laroq tavsifnoma berish imkoniyatini beradi. Amaliyotda ushbu taqsimlanish qatorlari ko’proq biologiyada texnikada qo’llaniladi. Statistikada esa assimetriya taqsimlanish qatorlarida, ayrim xollarda esa tanlama kuzatish uslubida ham qo’llanishi mumkin.
Muhokama uchun savollar.
1. Mutlaq miqdorlar deb nimaga aytiladi?
2. Yakka mutlaq miqdorlar deb nimaga aytiladi?
3. Umumiy mutlaq miqdorlar deb nimaga aytiladi?
4. Natura o’lchov birligi deb nimaga aytiladi?
5. Qiymat o’lchov birligi deb nimaga aytiladi?
6. Mehnat o’lchov birligi deb nimaga aytiladi?
7. Kompleks o’lchov birligi deb nimaga aytiladi?
8. Shartli natura o’lchov birligi deb nimaga aytiladi?
9. Nisbiy miqdorlar deb nimaga aytiladi?
10. Nisbiy miqdorlarning qanday shakllarda ifodalanadi?
11. Nisbiy miqdorlarning qanday turlarini bilasiz?
12. Buyurtma (shartnoma) bajarilish nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
13. Reja topshirig’i nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
14. Dinamika (usish) nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
15. Tuzilmaviy (strukturali) nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
16. Intensiv nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
17. Koordinasiya nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
18. Obyektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari nimani tavfsiflaydi?
19. Taqqoslama bo’lish shartlari nimalardan iborat?
20.Qanday miqdorlar o’rtacha miqdorlar deb ataladi. Ularning mohiyati va o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
21. O’rtacha miqdorlarni hisoblashda asosiy qoidalarni tushuntirib bering?
22. O’rtacha arifmetik miqdorning turlari va ularni hisoblash tartibini tushuntirib bering?
O’rtacha arifmetik miqdorning xususiyatlari va ularni hisoblash tartibini tushuntirib bering?
O’rtacha garmonik miqdorning turlari va ularni hisoblash tartibini tushuntirib bering?
Moda nima? Diskret qatorlarda u qanday hisoblanadi?
Mediana nima? Uning hisoblash formulasini tushuntirib bering?
Variasion qatorlarni tushuntirib bering?
Statistikada variasiya deganda nimani tushunasiz?
Do'stlaringiz bilan baham: |
