3-Mavzu: Numizmatika fani, shakllanishi va taraqqiyoti. G‟arb va Sharq mamlakatlari numizmatikasi. Reja

Mahalliy So„g‟diyona tangalarining qaror topishi 

So‗g‗d tangalari G‗.Boboyorov tomonidan Choch tangalari seriyalari tizimga 

solinib ilmiy tadqiq etilgan

1

. 

 

Choch  tangalari  guruhi  tanga  doirasidagi  tasvirlar  bo‗yicha  orginaldir. 

Masalan,  turkumning  ko‗pgina  tangalari  o‗ng  yuzasiga  fantastik  vahshiy 

hayvonning  hujumkor  dahshat  soluvchi qiyofasi  tushirilgan. Hayvon  tasviri  tanga 

tiplari  bo‗yicha  har  xil.  Ba‘zan  hayvonning  boshi  o‗ng  tomonga,  goho  chap 

tomonga  qaratilgan  ba‘zi  tangalarda  hayvon  oldingi  o‗ng  oyog‗iga  cho‗kibroq, 

chap oyog‗ini mushuksimonlarga xos ko‗targan holda tasvirlanadi. Dum esa keskin 

baland  ko‗tarilgan  va  tananing  tepasiga  ~  tarzida  joylashib,  tasvirdan  yuqoridagi 

bo‗shliqni to‗ldirib turadi. 

So‗g‗diyona  O‗zbekistonning  markaziy  qismida  joylashgan  bo‗lib,  uning 

hududida  ilk  o‗rta  asrlarda  3  ta  mustaqil  yirik  viloyat  hokimliklari  bo‗lgan. 

Panjikentdan  to  Karmanagacha  bo‗lgan  tumanlar  markaziy  So‗g‗dni  tashkil  etib, 

uning  bosh  shahri  Samarqand  hisoblangan.  Zarafshon  vohasining  Karmanadan 

g‗arbda  joylashgan  tumanlari  g‗arbiy  So‗g‗dni  tashkil  etgan.  Uning  markazi 

Buxoro  bo‗lgan.  Qashqadaryo  havzasida  tarkib  topgan  tumanlar  janubiy  So‗g‗d 

yerlarini tashkil etgan. 

 

E.Rtveladzening  ―Drevniye  moneti  Sredney  Azii‖  nomli  kitobida  so‗g‗d 

tangalari bir necha turkumga tasniflangan. 

1.

 

Antiox  I  Salavkiylar tangalariga taqlidan zarb  etilgan, reversi  otning 

boshi tasviri tushirilgan kumush hamda  mis tangalar (miloddan avvalgi II-I asrlar 

hamda milodimizning I asri) 

2.

 

Aleksandr Makedonskiy drahmasiga borib taqaluvchi, Gerakl va Zevs 

tasviri tushirilgan, ammo so‗g‗d yozuvi bor kumush tangalar. 

3.

 

Chopib  ketayotgan  ot  va  tik  turgan  tangri  tasviri  tushirilgan  kumush 

tangalar. 

4.

 

Tirandoz tasviri hamda so‗g‗d yozuvlari tushirilgan tangalar. 

                                                           

1

 Бабаяров Г. Древнетюркские монеты Чачского оазиса.  

---

5.

 

Yunon  tilidagi  so‗g‗d  yozuvli  Yevtidem  tetradrahmalariga  taqlidan 

zarb etilgan tangalar. 

Hozirgi  paytgacha  mis  So‗g‗d  tangalari  dafinalari  kamdan-kam  uchraydi, 

so‗g‗d  tanga  sistemasi  monometallic,  ya‘ni  bir  turdagi  ma‘dan  –  kumushning 

ishlatilishiga  asoslangan  bo‗lishi  mumkin.  So‗g‗d  tangalarining  aversida 

hukmdorning  yon  tomonidan  berilgan  surati  va  reversida  tirandoz,  nayza  ushlab 

turgan ma‘bud, chopib ketayotgan ot yoki shohli ot boshining surati berilgan.  

Dastlabki tangalarning reversida o‗ng qo‗lida nayza tutgan, kiftlari uzra olov 

yolqinlanuvchi,  nigohi  to‗g‗riga  qaragan  tangri  tasvirlangan.  Keyinchalik  chopib 

borayotgan ot surati paydo bo‗ladi.