3-Mavzu. Menejment nazariyasi va amaliyotining rivojlanishi. Reja

1.2. Menejmentning ilmiy maktablari.
Boshqaruv fikrlari muttasil rivojlanmadi. Ba’zida bir-biriga mos keladigan va ba’zan bir-biridan sezilarli darajada farq qiladigan bir nechta yondashuvlar mavjud edi. Menejment ob’yekti odamlar va texnologiyalardir, shuning uchun menejmentdagi muvaffaqiyat boshqa sohalardagi muvaffaqiyatlarga bog’liq edi.
Bundan tashqari, dunyo ilmiy va texnologik taraqqiyot tufayli tez o’zgarishlarning sahnasiga aylandi va ko’plab mamlakatlar hukumatlari o’zlarining biznesga bo’lgan munosabatlarini tobora aniqlaydilar. Ushbu omillar menejment tadqiqotchilari tashkilotga ta’sir qiluvchi tashqi kuchlarning mavjudligini anglay boshlaganlariga ta’sir ko’rsatdi. Shu munosabat bilan yangi yondashuvlar ishlab chiqildi. Menejment fanining rivojlanishiga muhim hissa qo’shgan to’rtta asosiy yondashuv mavjud.
Birinchidan, menejmentda turli maktablarni farqlash nuqtai nazaridan yondashuv. U menejmentga har xil nuqtai nazardan qaraladigan besh xil maktabni o’z ichiga oladi: ilmiy boshqaruv, ma’muriy boshqaruv, inson munosabatlari, xulq-atvor fanlari, shuningdek menejment fanlari yoki miqdoriy usul.
O`sha davrdan to bugungi kunga qadar boshqaruv ta`limotida quyidagi to`rtta yo`nalish evolyutsion tarzda rivojlangan va o`zining tegishli hissasini qo`shgan:

1. 
   Ilmiy menejment maktabi. Ilmiy menejment maktabining namoyandasi Payg’ambarimiz Muhammad Mustafo Sallollohi Alayhi Vasallam (570-632 yil),
   

u kishining turli maktablarni boshqaruv ta`limotiga qo`shgan hissasi:

• 
  Boshqaruvning diniy ta`limotga asoslangan nazariy tamoyilini yaratdi.
  
• 
  Ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy muvofiqlashtirishga intilishlar orqali boshqarish san`atini mukammal egallashga xizmat qiluvchi ta`limotlar (Qur`oni Karim¹, hadislarning²)ning tizimini yaratdi.
  
• 
  o`z davrining siyosiy-goyaviy shart-sharoitlarini yaxshi tushungan, xalqlar va elatlarni islom ta`limotlari asosida diniy, siyosiy, g’oyaviy jihatdan birlashtirish yo`lida yagona-payg’ambar.
  
• 
  Boshqarishning murakkab, chigal voqea-hodisalarini, ijtimoiy hayotni biron qolipga solish, nazorat qilish uchun shariat qonunlari turkumlariga asos soldi.
  

Ilmiy menejment maktabining yana bir namoyandasi Amir Temur (1340-1400 yillar).

• 
  Mamlakatni idora qilish va saltanatni boshqarish uslubi, strategiyasi va taktikasini joriy qildi.
  
• 
  XIY-XY asrlar voqealari va ijtimoiy hayotni o`zida aks ettirgan qimmatli asar Temur tuzuklari<sup>3</sup>ni yaratdi. Mazkur asarda bayon etilgan boshqarish qonun-qoidalari O`zbekiston mustaqilligini mustahkamlash yo`lida xizmat qilmoqda.
  
• 
  Kuchli davlatni barpo etish, davlat hokimiyatining qaysi ijtimoiy toifalariga tayanishi, mansabdor shaxslarni ularning sifatlariga ko`ra tanlash va vazifalarga tayinlash borasida amaliy jihatdan mukammal bo`lgan ta`limotni yaratdi.
  
• 
  Buyuk davlat arbobi, dunyoviy bilimlarning sohibi bo`lgan Sohibqiron markazlashgan davlatni barpo etishi orqali o`rta asrlarda buyuk shaxslar etishib chiqishi uchun moddiy, siyosiy, g’oyaviy zaminni yaratdi.