3-Мавзу: Машғулот жараёнини режалаштириш

Хулоса: машгулотни ташкил этиш тамойиллари

• Организм машқлар юкламаларига мослаша олади

• Тегишли интенсивлик ва давомийликка эга бўлган машгулот юкламаси гиперкомпенсатсияни келтириб чиқаради

• Аста-секин ўсиб борадиган ўқув юкламалари такрорий гиперкомпенсатсияни келтириб чиқаради ва жисмоний тайёргарликни яхшилайди

• Агар юклама бир хил бўлиб қолса ёки жуда кам қўлланилса,яхши томонга узгариш бўлмайди.

• Ҳаддан ташқари машғулот ёки тўлиқ бўлмаган мослашиш ўқув юкламаси жуда катта ёки тез-тез бажарилганда юз беради

• Мослашув машғулотнинг ўзига хос хусусиятига қараб ўзига хос хусусиятга эга.

Уйғунлик, ортиқча юк, қайтарувчанлик ва ўзига хосликнинг асосий принтсипларидан ташқари яна учта принтсипни биз мураббийлар сифатида спортчилар учун тайёргарлик режаларини тузишда кўриб чиқишимиз керак.

Принцип индивидуализатсии –

Индивидуал ёндашиш тамойили
Машгулотга индивидуал таъсирланиш
Ҳар бир инсон шахсдир. Ҳар бир инсон танлаган спорт турига машғулотларига ўз қобилияти, имконияти ва таъсирини беради. Турли спортчилар бир хил машқларга турлича муносабатда бўлишади. Ҳеч қандай жисмоний машқлар дастури мукаммал эмас ва у барчага мақбул (оптимал) натижалар беради. Мураббий сифатида сиз машқ қилиш тамойилларини тушунишингиз ва уларни спортчининг индивидуал маълумотларига асосланиб қўллашингиз керак. Бундай билимлар маълум бир спортчининг тайёргарлик дастурини режалаштиришга тағсир қиладиган бир қатор параметрларни ўз ичига олади. Ушбу параметрларга ирсият, ёш ва машғулот тажрибаси киради.
Ота-оналар жисмоний, руҳий ва ҳиссий фазилатларни спортчиларга мерос килиб беришади. Бу эса ирсият. Мураббий ушбу мерос қилиб олинган хусусиятларни ҳисобга олиши керак. Уларнинг кўпчилигини тизимли машғулотлар орқали ўзгартириш мумкин, аммо фақат мерос қилиб олинган салоҳият билан чекланган бўлиши мумкин бўлган даражада. Олимпия чемпиони бўлиш учун ҳар бир спортчида меросхўр потентсиал мавжуд эмас. Аммо барча спортчилар мерос қилиб олинган потентсиалнинг катта қисмини бажариш қобилиятига эга.

Ўсиш ва ривожланиш ҳақидаги билимларимиз шуни кўрсатадики, ўша ёшдаги ёш спортчилар жисмоний этуклик даражаси бўйича бир-биридан сезиларли даражада фарқ қилиши мумкин. Ёшлар бир хил бўлса ҳам, фарқ кўпинча ривожланиш ёки биологик ёшда тўрт йилгача бўлиши мумкин.

Барча индивидуал спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги ва тажрибаси ҳар хил.
Спортчининг қанча вақт машқ қилгани унинг жисмоний тайёргарлиги ва меҳнат қобилиятига тағсир қилади. Бу ерда биз машғулот тажрибаси ҳақида гаплашамиз ва бу шунчаки спортчининг энгил атлетика ёки шунга ўхшаш машғулотларда машқ қилиш учун берган йиллари сони. Биз машғулотлар тажрибасининг аҳамияти ва спортчиларни ривожлантириш бобида ҳисобга олиш зарурлиги ҳақида суҳбатлашдик. Хронологик, биологик ёшни ва унинг машғулот тажрибасини билмасдан спортчи ривожланишининг тегишли босқичини аниқлаш мумкин эмас. Спортчининг ривожланиш босқичини билмасдан, тегишли машғулот жараёнини режалаштириш мумкин эмас. Қуйидаги жадвал биологик ва хронологик ёшни ва машгулот тажрибасини ҳисобга олиш зарурлигини тушунтиришга ёрдам беради.

Хронологик ёш	Биологик ёш	машғулот тажрибаси (стаж)
11	9	1
11	13	4

Бир хил хронологик ёшдаги, аммо ривожланишнинг турли босқичларида бўлган спортчилар спорт тайёргарлиги учун мутлақо бошқа қобилиятларга эга.
Қуйидаги жадвалда кўрсатилган бошқа вазиятда спортчиларнинг ишлаш қобилиятлари ўхшаш бўлиши мумкин, аммо машғулотга индивидуал таъсири ҳали ҳам эғтиборга олиниши керак.

Хронологик ёш	Биологик ёш	машғулот тажрибаси (стаж)
12	13	2
15	13	2