3-mavzu. Jismoniy tarbiya darslarida pedagogik nazorat: pedagogik tahlil, xronometraj, pulsometriya o’tkazish uslubiyoti. Reja

Jismoniy madaniyat darsida jismoniy yuklamani aniqlash va boshqarilishning bayonnomasi
1. Dars o’tuvchisi : Xakimov A.
2. Dars mavzusi: Past startdan 60mga yugurish.
Yugurib kelib uzun. sakrash.
3. Pulьs olgan o’qituvchi: Sulaymonov SH.
4. Pulьs olingan o’quvchi: Siddiqov A.
5. Dars o’tkazilgan sana:
_______________

Vaqt	Puls	Bajarilgan mashqlar
0^1	72	Dars boshlanishida
4^1	86	Yurishdan so’ng
7^1	120	Yugurishdan keyin
9^1	104	4 – URM dan keyin
11^1	110	URM dan so’ng
14^1	130	Maxsus mashq tugagach
18^1	120	Yordamchi mashqdan keyin
22^1	140	Past startdan yugurishdan so’ng
25^1	160	60 mga yugurishdan keyin
28^1	140	Yugurib kelib uzoqlikka sakrashga yordamchi mashqdan keyin
31^1	145	Yordamchi mashq tugagandan so’ng
34^1	130	Uzunlikka sakrash vaqtida
37^1	134	Uzunlikka sakrash mashqini bajarish
40^1	176	Uzunlikka sakrash 5 urinishdan keyin
43^1	96	Nafas rostlash mashqidan so’ng
45^1	84	Dars oxirida

Sog’lomlashtirish maqsadidagi mashg’ulotlar uchun esa, yuklamani optimal diapazonini YuQCH minutiga 130 dan 170 gacha deb qaralmoqda (A.A. Viru va bosh. 1988).
Yuqoridagilardan kelib chiqib, sog’lomlashtirishning umumiy samaradorligi o’smirlar va yoshlarning mashg’ulot larida o’rta va katta intensivlikdagi, aerob yo’nalishdagi mashqlar (harakatli o’yinlar, estafetalar, sport o’yinlari, suzish, yugu rish, velosipedda yurish) orqali erishiladi.
O’rtacha intensivlikdagi yuklamani diapazoni YuQCH minutiga 130-160 marta gacha va katta intensivlikdaginiki esa minutiga 160-171 martagacha deb qaralmoqda.¹
Jismoniy yuklamani qat’iyan boshqarish va uni dam olish bilan almashib turishini yo’lga qo’yish maktab yoshidagi bolalar organizmining organlari va ularning tuzilishini funktsional faolligiga jismoniy mashqlar orqali yo’nalti rilgan ta’sir etishini ta’minlaydi.
Jismoniy madaniyat darsida yuklamaning parametrini boshqarishga turli xildagi usullari va uslubiyotlar orqali erishiladi. Nisbatan samarador va qo’llashning oson usullari quyidagilardir:
- bajarilayotgan mashqni takrorlashlar sonini o’zgar tirish;
- mashqlarning umumiy sonini o’zgartirish;
- bajarilayotgan bir xil mashqni takrorlash bilan uni bajarish tezligini oshirish;
- harakat amplitudasini qo’shish yoki kamaytirish;
- tashqi qarshilikni miqdorini variantlash(o’zgartirish);
- mashqni bajarish sharoitini osonlashtirish yoki qiyinlashtirish (masalan, balandga qarab yoki pastga yugurish, qumli yo’lka yoki stadion yo’lkasida yugurish va boshqalar);
- dastlabki holatni o’zgartirish (masalan, yarim yoki to’la o’tirish holatidan yuqoriga sakrashlar, qo’lni tirsakdan bukib to’g’rilashni polda, oyoqni stul ustiga qo’yib, gimnastika devori reykasiga tirab va h.k.);
- masofani (yugurish, suzish va boshqalarda) uzaytirish yoki kamaytirishlar;
- mashg’ulotlarni odatdagi yoki kengaytirilgan, kichraytirilgan maydon larda o’tkazish;
- qo’llanilayotgan uslubiyotlarni variantlash (bir maromda, o’yin, musobaqa tarzida va h.k.lar tarzida);
- mashqlarni bajarish vaqtini ko’paytirish va ozaytirish yoki mashqlar orasida dam olishning xarakterini o’zgartirish.
O’qituvchi tomonidan har qanday holatda ham dars vazifasini hal qilish uchun jismoniy yukni boshqarishning optimal usullari qo’llanadi. Yuklamaning organizmga qanday yo’sinda berilganligini YuQCHning fiziologik qiya chizig’ini chizish orqali ko’rish mumkin. Navbatdagi sahifada YuQCHning fiziologik qiya chizig’i taxminiy chizmasi berilgan (13-chizma).