№3 ma’ruza mavzu: Tabiiy tosh materiallarri

Cho‘kindi tog‘ jinslari
Bir qism sochiluvchan jinslar suv yoki shamol ta’sirida daryo, dengiz yoki ko‘llar ostiga tushib, asrlar mobaynida ikkilamchi yoki cho‘kindi jinslarga aylanadi. Mayda jinslarning bir qismi suvda eriydi, qolganlari esa geologik qatlamlar hosil qilib suv ostiga cho‘kadi. Erigan jinslar o‘ta to‘yingan eritmalar hosil qiladi va kimyoviy cho‘kindilar paydo bo‘ladi. Qatlamlar bosimi ostida hamda tabiiy sementlarning o‘zaro birikishi natijasida cho‘kindilardan mustahkam va zich sementlangan jinslar hosil bo‘ladi. CHo‘kindi jinslarning g‘ovaklarini to‘la to‘yingan eritmalardagi (SaSO₃, SaSO₄, temir oksidi) moddalar to‘lg‘izib, undagi mayda donalarni o‘zaro yopishtiradi yoki boshqa so‘z bilan aytganda, tabiiy sement vazifasini bajaradi.
Tabiatdagi ko‘pgina mineral qatlamlar hayvonot va o‘simlik qoldiklarining o‘zaro birikishidan hosil bo‘lgan. Bunday jinslar organogenlar deb ataladi.
Qurilishda qo‘llaniladigan cho‘kindi jinslarni quyidagi turlarga bo‘lish mumkin.