3-ma’ruza. Kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan sex tarmoqlarining sxemalari. Sanoat korxonalari elektr ta’minoti tizimida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash masalalari

3.2. Reaktiv quvvat tushinchasi. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalashning umumiy 
maslalari. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash usullari. Tabiy va sun’iy usullar. Reaktiv 
quvvat koeffitsienti. 
Reaktiv quvvatning bir qismini generatorlardan, qolgan qismini korxonalarga 
o„rnatiladigan maxalliy manbalardan olish mumkin. Iste‟molchilar uchun reaktiv quvvatni 
korxonaladagi maxalliy manbalarda olishga reaktiv quvvatni o„rnini qoplash (RQO„Q) deyiladi. 
RQO„Q elektr taxminot tizimining iqtisodiy va texnik ko„rsatkichlarini yaxshilash imkonini 
beradi. Elektr tarmoqlarda elektr energiyasini uzatish jarayonini ko„rib chiqamiz. 
Uzatilayotgan to„la quvvat : 
2
2
Q
P
S


(3.1) 
va o„tayotgan tok





P
Q
U
2
2
3
(3.2)
(3.1) va (3.2) larda reaktiv quvvat to„la ravishda liniya boshidagi manba energotizimning 
rayon podstansiyasidan olinadi deb faraz qilinadi. Liniya oxirida (korxonada) quvvati Q
k
bo„lgan 
maxalliy reaktiv quvvat manbalari o„rnatilganda to„la quvvat va tok quyidagicha bo„lishi 
mumkin :
S
P
Q
Q
`
(
)



2
2

(3.3) 
va tok 



`
(
)




P
Q
Q
U
2
2
3
(3.4) 

---

bu erda Q
K
-o„rnini qoplash qurilmasi bo„lgan maxalliy manbaning quvvati.S‟maxalliy manbalardan foydalanish ETC dagi transformatorlar soni yoki quvvatini kamaytirish
mumkin; I‟o„tkazish qobiliyati ortadi, liniyadagi reaktiv quvvat uzatishda xosil bo„ladigan qo„shimcha
aktiv quvvat yo„qotishlari kamayadi.
Reaktiv quvvat iste‟molchilari
Reaktiv quvvatning asosiy iste‟molchilari quyidagilar:
1.
Asinxron dvigatellar (AD) - ular umumiy reaktiv quvvatning 60 % iste‟mol qiladi. 
2.
Kuch transformatorlari - reaktiv quvvatning taxminan 20 % iste‟mol qiladi.
3.
Boshqariluvchi to„g„rilagichlar, induksion pechlar va boshqalar taxminan 15-20 % iste‟mol
qiladi.