3-маъруза: Ҳавода қотувчи боғловчи моддалар. Гипс боғловчи моддалар учун хом ашё. Ишлаб чиқариш турлари ва усулллари

8-маъруза: Ҳавода қотувчи оҳакни қотиш турлари, хоссалари, хусусиятилари. Қотиш назарияси

Режа: 1. Ҳавода қотувчи оҳакни хоссалари.

2. Қотиш назарияси.
3. Оҳакни сўниш ҳароратини ва вақтини аниқлаш.

Ҳавоий оҳакнинг, айниқса сўнган оҳакнинг, энг керак хоссаларидан бири юқори пластиклигидир. Бу унинг юқори сув ушлаш қобилиятига эга эканлигида. Кальций гидроксид заррачалари юзасидаги сув, худди мой катлами ҳосил килгандек заррачалар орасидаги ишқаланишни камайтиради.

Оҳак қотиши.
Оҳак қурилишда тўлдиргичлар қўшиб аралашма ҳосил қилиб, қоришма ва бетон кўринишида ишлатилади. Оҳакни ҳавода қотиши вақтида таркибидаги сувни буғланиши ҳисобига бир вақтни ўзида икки жараён - гидроксид кальцийни карбонатланиш ва кристалланиши руй беради. Гидроксид кальций ҳаводаги икки кислородли углерод (СО₂) билан бирикиши ҳисобига оҳактошга айланади:
Са (ОН)₂ + СО₂ + Н₂ОСаСО₃ + 2Н₂О
Сув буғланган сари гидроксид кальцийни кристалларини ўзаро жипслашиши ортиб боради. Бунинг натижасида улар ўзаро чирмашиб, кристалл ҳосил қилиб, қоришмада тўлдиргичларни ўзаро боғлаб яхлит холат ҳосил бўлишига олиб келади.
Оҳакни синаш.
Оҳак таркибидаги актив СаО + МгO миқдорини аниқлаш. Оҳак таркибидаги умумий кальций ва магний оксидларни миқдори нейтралланиш реакциясига асосланган титрлаш усули билан аникланади.
Титрлаш  оҳакнинг ишкор эритмасига хлорид кислотасини эритмасини қуйиш процессидир. Бунда актив СаО  МгO миқдори оҳак билан реакцияга киришиши натижасида хлорид кислотасининг хажмини ўзгариши асосида ҳисобланади. Ҳисоблашда хлорид кислотасининг титри ҳисобга олинади. Титр бу 1 мл эритмага туғри келадиган эриган модданинг граммлар сонидир.
Ишни бажариш тартиби: 1 г. массага эга бўлган оҳакни 250 мл хажмли колбага солинади ва устига 150 мл дистилланган сув солинади, 35 мм шишали бус ёки 5-7 мм узунликдаги юзаси текис шиша таёкча қўшилиб шиша воронка билан ёпилади, 5-7 дакика давомида кайнагунча қиздирилади.
Эритма 20 - 30^оС гача совутилади, колба деворлари ҳамда дистирланган сув кайнатилади, шиша воронка ювилади, эритмага 2 - 3 томчи 1% - ли фенолфталеин эритмаси томизилади ва эритманинг ранги ўзгаргунча 1 Н хлорид кислотаси билан доимий чайқатиб туриб титрланади. Агар 8 минут давомида вақти-вақти билан чайкатилганда эритманинг ранги рангсиз бўлиб турса, у вақтда титрлаш тугатилган ҳисобланади. Актив кальций ва магний оксидларининг миқдори (%) қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
Б
у ерда: В – титрлаш учун сарф бўлган 1 Н хлорид кислотасининг хажми, мл; Т_СаО – СаО нинг граммда ифодаланган 1 Н хлорид кислотасининг титри; + – оҳакнинг массаси, г.
Оҳакдаги сўнмаган заррачалар миқдорини аниқлаш. Ишни бажариш тартиби: 8-10 л хажмга эга бўлган темир идишга 3,5 – 4 л сув қуйилади (сувнинг ҳарорат и 80-90^ос бўлиш и керак) ва унга 1 кг сўнмаган оҳак солиниб тухтовсиз аралаштириб турилади.
Ҳосил бўлган қоришмани қопкок билан ёпиб 2 соат давомида ушлаб турилади. Кейин уни совуқ сув билан эритиб оҳак сути тайёрланади ва 063 сонли элакда сув окими билан ювилади. Юмшок оҳак бўлакларини резинали шиша таёкча билан ишкаланади.
Элакда қолган колдикни 105-110^оС ҳарорат да тургун оғир ликгача куритилади.
С
ўнмаган заррачалар миқдори ни фоиз ҳисобида қуйидаги формула ёрдамида аникланади:
бу ерда: м – куритилган элакда қолган колдик, г.