3-laboratoriya ishi sof tug‘ma elementlar laboratoriya ishining maqsadi

Alohida xossalari
— bolg‘alanadi. 
Bosh diagnostik belgilari
— rangi, yaltiroqligi, yumshoqligi. 
Kelib 
chiqishi
. 
Past 
haroratli 
gidrotermal endogen; mis konlarining 
oksidlanish zonasida va sochilmalarda 
ekzogen. Sof misning konlari O‘rolda, 
sochilma konlari Sharqiy Sayanda mavjud. 
Qo‘llanilishi
— 
elektrotexnikada, 
asbobsozlikda, mashinasozlikda ishlatiladi. 
Misdan 
elektr 
simlari, 
issiqlik 
almashtirgichlar, 
kuvurlar 
va 
turli 
qotishmalar tayyorlashda foydalaniladi. 
Oltin — Au
. Uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda Ag, Pd, Rh, Cu, Fe 
qo‘shimchalariga ega bo‘ladi. 20 % dan ortiq kumushga ega bo‘lgan oltin 
elektrum deyiladi. 
Uchrash shakli
— zich massa, varaqchalar shaklida bo‘ladi. Kristallari 
oktaedrlar, geksaedrlar, dodekaedrlar shaklida bo‘lib, kam uchraydi. Ba’zan 
dendritlar va ipsimon simlarni hosil qiladi (3.8-rasm). 
Optik xossalari.
Rangi
— oltinsimon-sariq, 
yorqin sariq; qo‘shimchalari bilan — och sariq, 
qizil-sariq, yashilsimon. 
Chizig‘ining rangi
— 
oltinsimon-sariq, 
yaltiroq. 
YAltiroqligi
— 
metalsimon. 
Shaffofligi
— shaffofmas. 
Mexanik xossalari
. 
Ulanishi
— yo‘q. 
Sinishi
— ilgaksimon. 
Qattiqligi
— 2 - 3. 
Zichligi 
— 19,3 
g/sm
3
. 
Alohida xossalari
— juda bolg‘alanuvchi va 
cho‘ziluvchi, yuqori kimyoviy barqarorlikka ega, 
oksidlanmaydi, 
kislotalarda 
erimaydi 
(shox 
arog‘idan tashqari). 
Bosh 
diagnostik 
belgilari
— 
rangi, 
yaltiroqligi, yumshoqligi, yuqori zichligi. 
Kelib chiqishi
. Oltinning ikkita asosiy turkumini 
ajratish mumkin: birlamchi, tub va ikkilamcha, sochilma oltin. Tub oltinning 
yirik koni Markaziy Qizilqumda (Muruntov) mavjud. Sochilma oltin konlar 
Shimoliy Nurotada keng tarqalgan. 
Qo‘llanilishi
— zargarlikda muhim qimmatbaho metal sifatida keng 
qo‘llaniladi; tanga va medallar tayyorlashda; elektronikada, optikada, 
asbobsozlikda, meditsinada foydalaniladi. 
3.7-rasm. Sof mis kristallining 
ko‘rinishi. 
3.8-rasm. Sof oltin 
kristallining ko‘rinishi. 

---

3. Nazorat savollari 
1.
Sof holda uchraydigan minerallarga qaysi minerallar kiradi? 
2.
Yarim metallar guruhi minerallarga qaysi minerallar kiradi? 
3.
Uglerod guruhi minerallarga qaysi minerallar kiradi? 
4.
Sof minerallarga qaysi minerallar kiradi?