|
O`zbekiston tarixini yaratish va o’rganishdagi asosiymanbalar:
1. Arxeologik, etnografik, epigrafik, numizmatik manba va materiallar, yozma manbalar-«Avesto», mixxat, fors yozuvlari, qadimgi yunon, xitoy, hind, rim va vizantiya tarixchilarining asarlari.
2. Ulug’ ajdodlarimiz-buyuk allomalar va dono mutafakkirlar, tarixchilar, shoirlar, yozuvchilar qoldirgan asarlar.
3. Turli hujjatxonalarda saqlanayotgan qo’lyozma asarlar, hujjatlar, ashyolar.
4. Kutubxonalarda saqlanayotgan yozma kitoblar, ilmiy, badiiy memuar asarlar, darsliklar, qo’lyozmalar, risolalar, to’plamlar.
5. Muzeylarda saqlanayotgan ko’rgazma zallari hujjatlari, birinchi navbatda arxeologiyaga oid qazilma yodgorliklari.
6. Muzey-shaharlar, tarixiy obidalar, yodgorliklar.
7. Kino, fono, foto hujjatlar va hokazolar.
Hozirgi kunga kelib bizgacha yetib kelgan bunday moddiy va yozma manbalarning ahamiyati oshib bormoqda. O`zbekiston Fanlar Akademiyasining Sharqshunoslik instituti, Sharq qo’lyozmalar fondi dunyodagi eng yirik qo’lyozmalar xazinalaridan hisoblanadi. Bu yerda 40 mingdan ziyod qo’lyozma nusxalari, 30 mingdan ortiq toshbosma kitoblar va 10 mingdan ortiq Sharq tillarida yozilgan hujjatlar mavjud. Shuningdek, Vatanimiz tarixiga oid muhim qo’lyozma hujjatlar, nodir kitoblar, qimmatli ma’lumotlar horijiy mamlakatlardagi ilm maskanlari, kutubxonalarda saqlanmoqda. Ana shu qo’lyozma hujjatlar va kitoblarning hozirgi o’zbek tiliga tarjima qilinishi va nashr etilishi Vatanimiz tarixini yanada to’laroq, xolisona yoritilishiga, tariximiz sahifalaridagi «oq» va «qora» dog’larning barham topishiga ko’maklashadi.
3. O`zbekiston tarixi yoshlarga xalqimizning o’tmishi, tarixi haqida bilim berish bilan bilan chegaralanib qolmaydi, u yoshlarni vatanparvar, ma’naviy jihatdan komil fuqaro etib tarbiyalashga xizmat qiladi.
Yurtboshimiz «Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q» asarida «Ma’naviyatini tiklashi, tug’ilib o’sgan yurtida o’zini boshqalardan kam sezmay, boshini baland ko’tarib yurishi uchun insonga, albatta tarixiy xotira kerak. Tarixiy xotirasi bor inson-irodali inson. Kim bo’lishidan qat’iy nazar, jamiyatning har bir a’zosi o’z o’tmishini yaxshi bilsa, bunday insonlarni yo’ldan urish, har xil aqidalar ta’siriga olish mumkin emas. Tarix sabog’lari insonni hushyorlikka o’rgatadi, irodasini mustahkamlaydi»,-deydi. Ushbu so’zlar komil insonni tarbiyalashda O`zbekiston tarixini xolisona va haqqoniy o’rganish naqadar muhim ekanligining dalilidir.
O`zbekiston tarixi fani oldida turgan asosiy vazifa quyidagilardan iboratdir: Birinchidan, yoshlarga va bo’lajak mutaxassis kadrlarga chuqur milliy va umuminsoniy tarixiy, g’oyaviy-siyosiy, ilmiy-nazariy dunyoqarashni singdirish. Ikkinchidan, yoshlarda milliy tafakkur, g’urur va o’zlikni, milliy vijdon va umuminsoniy barkomollikni tarbiyalash. Uchinchidan, yoshlarda otashin vatanparvarlik va harbiy jasoratni, millat va Vatanga sadoqatlikni tarbiyalash. To’rtinchidan, yoshlarga milliy va tarixiy qadriyatlarni e’zozlash, asrab-avaylash ruhini singdirish, ularda yuksak ahloqiy fazilatlar (halollik, poklik, odillik, rostgo’ylik, mehnatsevarlik, kamtarinlik, imon va e’tiqodlik)ni tarbiyalash. Beshinchidan, yoshlarni Vatan va xalq, millat, ota-ona, farzand, tabiat va jamiyat oldidagi muqaddas burchlarni chuqur his etish va ularni sadoqatlik bo’lish ruhida tarbiyalash.
O`zbekiston tarixi fani mana shu yuqoridagilar va bulardan boshqa o’zining imkoniyatlaridan kelib chiqib, komil insonni tarbiyalashga behad katta hissa qo’shadi. O`zbekiston tarixining davlat boshqaruvi va qurilishida, jamiyat va insoniyat taraqqiyotida, millat va xalq hayotida tutgan o’rni hamda ahamiyati benihoya katta ekanligi qadim-qadimdan e’tirof etib kelinmoqda. Bunga tariximizning o’zi guvoh. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, tarixning bu ajoyib xislati va tarbiyaviy ahamiyati, kuch-qudratini barchamiz teran his etishimiz va anglab yetmog’imiz lozimdir. Tarix-bu nafakat o’tmish, uning taxlili bugungi kunimiz uchun muhim xulosalar manbai bo’lib, u istiqbolimiz rejasini aniqlashda ham katta ahamiyat kasb etadi.
4. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” risolasida va boshqa asarlarida olg‘a surilgan tariximizga tegishli dolzarb masalalar o‘tmishimizni o‘rganishda muhim nazariy va kontseptual uslubiy poydevor rolini o‘ynaydi. O`zbekiston Prezidenti I.Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” asarida “Hozir O`zbekiston deb atalganuvchi hudud, ya’ni bizning Vatanimiz nafaqat Sharq, balki umumjahon tsivilizatsiyasi beshiklaridan biri bo‘lganganligini jahon tan olmoqda”,– deydi. I.Karimov o‘tmishni o‘rganishda tarixiy tahlilni ilmiy jihatdan xolisona va halol amalga oshirish asosiy vazifadir, deb uqtirgan edi. Bu vazifani amalga oshirish O`zbekiston tarixi fanini o‘rganishning ilmiy va uslubiy asoslariga tayanishni talab etadi. Bunday yondashish zaminida dialektik uslubni qo‘llash yotadi. Bu degani olamda sodir bo‘lgangan hodisalar, voqealar ma’lum bir bog‘lanishda, uzluksiz harakatda, ziddiyatli taraqqiyot jarayonida sodir bo‘lganini inobatga olmoq lozim. Demak, O`zbekiston tarixini o‘rganar ekanmiz, uning jahon tarixining bir bo‘lagi ekanligini yodda tutmog‘imiz darkor. Yurtimiz o‘tmishidagi voqealar sababi, o‘zga hodisalar qay darajada unga turtki bo‘lganganligiga e’tibor berish bizni to‘g‘ri tushunchaga ega bo‘lishimizga ko‘maklashadi. Tarixiylik tamoyili o‘sha davr shart–sharoitlarini, tarixiy muhitni inobatga olmoqni taqozo qiladi. Tarix-xalqimiz kechmishi, u muqaddasdir. Uni hech kim o‘zgartira olmaydi. Chunki tarix-bu o‘tmishga mansub bo‘lgan, ya’ni bo‘lib o‘tgan voqealar. Lekin odamlar uni ma’lum maqsadlarda buzib ko‘rsatishi, o‘zgacha talqin qilishlari mumkin ekan. Tarix beg‘araz, obyektiv bo‘lmog‘i lozim. Demak, o‘tmishni o‘rganishda va yoritishda xolislik, halollik muhim o‘rinni egallaydi. Mavjud barcha voqelikni inobatga olib xaqqoniy dalillarga asoslanish kerak. Shu bilan birga o‘tmishimizni o‘rganishda milliy qadriyatlar, xalq an’analari, diniy e’tiqod, turli ijtimoiy tabaqalarga nisbatan tarixiy madaniy nuqtai nazardan yondashishimiz joiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
