3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri

Pezometrik qáddi ólshegishler.

Suyıqlıqtıń gidrostatik basımın hawa basımına ózgertiriwshi gidrostatik qáddi ólshegish pezometrik qáddi ólshegish deb ataladı.

Bul 20.4- súwrette p’ezometrik qáddi ólshegishiniń prinsipial sxeması keltirilgen. Bul tıǵzlıǵı ózgermes suyıqlıq baǵanasınıń basımın ólshewge mólsherlengen. Suyıqlıq baǵanasınıń basımı onıń qáddi biyikligine sáykes tárizde dárejelengen. Bul qurılma: agressiv, agressiv bolmaǵan, jabısqaqlıǵı úlken bolǵan hám ashıq hám berk ıdıslardaǵı suyıqlıq qáddini ólshewde qollanıladı.

5.1.4-súwret. Pezometrik qáddi ólshegishiniń prinsipial sxeması:
1-pezometrik trubka; 2-rotametr; 3-drossell; 4-manometr.
Suyıqlıq salınǵan rezervuarǵa p’ezometrik trubka túsiriledi. Onıń joqarǵı tárepi manometr 4 penen parallel qılıp hawa yamasa inert gaz deregine jalǵanadı. Onda hawanıń sarıpı drossel 3 penen sheklenip, rotametr 2 járdeminde qadaǵalap turıladı:

P-P_x=Hg (5.1.6)

budan
H= P-P_x/g (5.1.7)

bunda P_x - ıdıstaǵı suyıqlıqlar ústindegi basım.

Rezervuardaǵı suyıqlıq qáddiniń berilgen H biyikliginde p’ezometrik trubkadan suyıqlıq arqalı shıǵatuǵın hawa kóbikshelerin hár sekundta birewdenn shıǵıwı támiynlengen bolıwı kerek.
Suyıqlıq qáddi artsa, basım artadı, kóbiksheler sanı kemeedi. Kemeyse kóbiksheler sanı artadı. Basım kemeedi. Basımnıń bunday ózgeriwin 4 manometr ólsheydi. Onıń shkalası suyıqlıq qáddi biyikligine muwapıq dárejelengen boladı.
Bular janılǵı jer astı ıdıslarındaǵı suyıqlıqlar qáddin ólshewde isletiledi, anıqlıǵı ⁺_-1,5% ke teń


Qadaǵalaw sorawları

1. 
   Suw qáddin ólshew ushın kaysı qáddi ólshegishler isletiledi?
   
2. 
   Qalqıwshı qáddi ólshegishiniń ólshew nátiyjesine ólshenetuǵın suyıqlıqtıń qanday qásiyeti tásir etedi?
   
3. 
   Ortalıqtıń joqarı basımlarında, jabıq rezervuarlarda kanday qáddi ólshegish járdeminde materialǵa tiymegen jaǵdayda qáddin ólshew múmkin?
   
4. 
   Qaysı qáddi ólshegish gidrostatik qáddi ólshegish klassına kiredi?
   
5. 
   SHiysheli dáreje kórsetkishi dep nege aytılıdı?
   
6. 
   Kaysı túrdegi qáddi ólshegishler Arximed kúshine tiykarlanǵan?
   

1.