3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri

Ultrasesli sarıp ólshegishler.

Pataslanǵan, tez kristallanatuǵın hám agressiv suyıqlıqlar, sondayaq, tez ózgeriwsheń hám pulslanıwshı aǵıslar, aynıqsa, elektr ótkermeytuǵın suyıqlıqlar sarıpın ólshewde induksion sarıp ólshegishlerdi isletip bolmaǵan jaǵdaylarda ultrasesli qurılmalardan paydalanıladı. Sarıp ólshewlerdiń ultrases usulı trubaǵa salıstırǵanda ultrases tezliginiń aǵıs tezligine baylanıslılıǵına tiykarlanǵan. Ses tolqınınıń hárekettegi ortalıqta tarqalıwına sestiń derekten qabıl etiwshi qurılmaǵa jetip barıw tezligi tek sestiń tezligine emes bálkim háreket etiwshi ortalıqtıń tezligi menen de baylanıslı boladı.
Ultrasesli sarıp ólshegishlerdiń islew prinsipi tómendegilerge tiykarlanadı;

1. 
   ultrasesli aǵıs boylab hám oǵan qarsı jónelistegi waqıt aralıǵın ólshew;
   
2. 
   ultrasesli terbelisleriniń aǵıs boylap hám oǵan qarsı jónelistegi terbelisler fazaları jıljıwın ólshew;
   
3. 
   avtoterbelisler sxeması júzege keltirilgen hám sol menen birge aǵıs boylap hámde oǵan qarsı jóneliste payda etilgen ultrases terbelisleri jiyiliginiń ayırmasın ólshew.
   

Ultrasesli sarıp ólshegishiniń sxeması (4.4.3) súwrette kórsetilgen.
Bul áspab eki kanallı fazalı sxema boyınsha isleydi.



4.4.3-súwret. Ultrasesli sarıp ólshegishniń sxeması

Ultrasesli sarıp ólshegishleri tómendegi tiykarǵı bóleklerden ibarat:

• 
  UTG- ultrases generatorınıń támiynlew deregi;
  
• 
  NW_{1 hám} NW₂ - nurlanıwshı ózgertkishler;
  
• 
  QP_{1 hám} QP₂ -qabıl etitwshi pezoózgertkishler;
  

- FQ-faza ózgertiwshi qurılma fazalıq qozǵalıwların ózgertkishler kanallı assimetriyası jolı menen joq etiledi:
- K- elektron kúsheytgish hám ÓÁ-ólshew áspabı.
Pezoelementler kvars, titanat - sirkonit, sopol hámde magnitostriksion bolıwı múmkin.
Suyıqlıq háreketsiz bolǵan waqıtta impulsti D aralıqqa uzatıw waqıtı.
=D/S_a (4.4.5)

bul jerde,  impulsti uzatıw waqıtı, s; S_a- suyıqlıqtaǵı sestiń tarqalıw tezligi, m/s.

Suyıqlıq tezligi V, ses tarqalıw tezlik komponenti Vsos sıyaqlı anıqlanadı. Impulstiń nurlanıwshı derekler arasındaǵı aǵıs jónelisinde tarqalıw:

₁=D/C_a+Vcos (4.4.6)

Aǵısqa qarsı jóneliste tarqalıwı:

₂=D/C_a-Vcos (4.4.7)

Eki kanaldaǵı jiyilikler ayrması:

f=f₁-f₂=Vcos/D (4.4.8)

f - jiyiliklar ayrması, Gs;  - suyıqlıqta tolqınlardıń tarqalıw múyeshi.

Solay etip, suyıqlıq háreketiniń tezligin kórsetiwshi jiyilikler ayırması tek sol tezlikke baylanıslı. Artıqmashlıǵı - kontaktsız jalǵanıwı. Kemshiligi -  - ólshenip atırǵan ortalıq fizik ximiyaviy qásiyetlerin hám temperaturanıń ultrases tezligine tásiri.

4.