3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri

3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri.

1. 
   Rotametrlerdiń dúzilisi hám isletiliwi
   

Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpın ólshegishler-rotametrler laboratoriyalarda hám sanaatta keń qollanılıp, taza hámde biraz pataslanǵan suyıqlıq hám gazlerdiń sarıpın ólshewge mólsherlengen.

Áspaptıń islew prinsipi ólshenip atırǵan ortalıq aǵıstıӊ tómennen joqarıǵa ótiwde konus tárizli trubka ishine jaylasqan qalqınıń vertikal qozǵalıwına tiykarlanǵan. 4.3.1-súwrette qalqılı rotametr sxeması kórsetilgen.





4.3.1-súwret. Qalqılı rotametr sxeması.

Qalqınıń jaǵdayı ózgeriwi menen qalqı 1 hám konus tárizli trubkanıń 2 ishki diywalları arasındaǵı ótiw kesimi ózgeredi. Basımlar ayrması qalqınıń kese kesimi maydanınıń birliginegi massaǵa teńleskenshe ol harekette boladı. Berilgen ortalıqtıń hár bir sarıp úlkenligne qalqınıń belgili jaǵdayı sáykes keledi. Rotametrler basım ayrması ózgeriwsheń sarıpı ólshegishlerine salıstırǵanda bir qatar artqmashlıqlarǵa iye: rotametrlerdiń shkalaları teń bólinbeli bolıp, onsha úlken bolmaǵan sarıplardı ólshewge imkán beredi; basımnıń joǵalıwı kishi hám sarıp úlkenligine baylanıslı emes, rotametrlerdiń ólshew diapazonı úlkenligine baylanıslı emes, rotometrlerdiń ólshew diapazonı úlken:

(Q_max /Q_min=10/1) (4.3.1)

Konus tárizli trubkadaǵı aylanbanıń kesim maydanı biyiklikke proporsional ózgeredi. Tómennen joqarıǵa ótetuǵın suyıqlıq yamasa gaz aǵısı tárepinen qalqıǵa kórsetiletuǵın kúshler teń salmaqlasqansha onı joqarıǵa kóteredi. Kúshler teń salmaqlasqanda qalqı belgili biyiklikte toqtaydı, bul bolsa sarıp muǵdarın kórsetedi. Qalqınıń jumıs jaǵdayındaǵı, yaǵnıy ólshenip atırǵan ortalıqqa tolıǵı menen shókken waqtındaǵı awırlıǵı

G_q=V_q(j_q-j), (4.3.2)

bul jerde G_q-qalqınıń awırlıǵı, kg; V_q-qalqı kólemi, m³; j_q-qalqı tayarlaw materilınıń salıstırma qarsılıǵı, kg/m³; j-ólshenip atırǵan ortalıqtıń salıstırma awırlıǵı, kg/m³.

Bul jaǵdayda qalqınıń salmaq kúshi tómenge qaratılǵan qalqınıń awırlıǵı joqarıǵa baǵdarlanǵan aǵıs kúshi menen teń salmaqlıqlasadı:

S=(p₁-p₂)f₀ (4.3.3)

bul jerde r_{1 hám} r₂ - ortalıqtıń qalqıdan aldınǵı hám keyingi basımı, Pa:

f₀-diametri eń úlken jerindegi qalqı kesiminiń maydanı, m².
Qalqınıń ortalıqtıń ózgermes aǵısına sáykes bolǵan teń salmaqlıq jaǵdayıdaǵı salmaq kúshi hám iyteriwshi kúsh ortasındaǵı teńlik tómendegishe:

V_q(j_q-j)=(r₁-r₂)f₀ (4.3.4)

Bul jerde súykeleniw kúshi itibarǵa alınbaydı: (4.3.4) teńleme tiykarında qalqıdaǵı basımlar ayrması:

r₁-r₂=r=(V_q(j_q-j))/f₀ (4.3.5)

r-basımlar ayrması, Pa.

Ólshenip atırǵan ortalıqtıń konus tárizli trubka diywalları hám qalqı arasındaǵı ótiw tezligi:

V=2g(P₁-P₂)/j (4.3.6)

bul jerde V-ótiw tezligi, mk. (4.3.6) teńlemeden

P₁-P₂=P=V²j/2g (4.3.7)

5. 
   hám (4.3.7) teńlemelardi teńlestirsek, aralıq aǵıs tezligi tawıladı:
   

V=2gV_k(j_k-j)/jf₀ (4.3.8)

Solay etip, ólshenip atırǵan ortalıqtıń kólemli sarıpın Q_h tómendegishe anıqlaw múmkin:

Q_=F2gV_k(j_k-j)/jF₀ (4.3.9)

bul jerde -sarıp koeffitsienti bolıp, súykeleniw tásiri, basım sarıpınıń ózgeriwi názerde tutıladı.

Q_h=FK (4.3.10)

K-ózgermes shama.

Demek, rotametrdiń shkalası teń bólingen bólinbeli, sebebi (4.3.10) baylanıs sızıqlı.

2. 
   Rotametrlerdiń artıqmashlıqları
   

Rotametr qalqılarınıń jıljıwın ózgertkishler arqalı elektr yamasa pnevmatik signalǵa aylandırıw múmkin.
4.3.2-súwrette kórsetiwlerin aralıqqa elektr differensial transformator járdeminde uzatılatuǵın rotametr sxeması kórsetilgen bolıp, rotametrdiń ólshew bólegi diafragmalı 2 silindrik metall korpus 1 den ibarat.
Diafragma 2 tesiginen shtok 4 ke ornatılǵan konus tárizli qalqı 3 háreketlenedi. SHtoktıń joqarǵı bólegi differensial transformatorlı ózgertkishtiń ózegi 5 ornatılǵan. Ózek trubka 6 ishinde jaylasqan, trubka sırtında bolsa ózgertkishtiń katushkası 7 bar.
Bunday rotametrler kórsetiwshi yamasa dizimge alıwshı ekilemshi differensial transformatorlı áspab quramıda isletiledi. Sondayaq shıǵıw signalı ózgermes 0......5 mA toktaǵı rotametrler de bar. Olardıń suw boyınsha ólshew shegarası 16000 l/saat.